Basel, Universitätsbibliothek, A I 20
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Titolo del codice: Sammelhandschrift mit geistlichen Traktaten
Luogo di origine: Alemannischer Sprachraum
Datazione: 1445.05.14-1445.07.17
Supporto materiale: Papier, gut erhalten, mit Ausnahme des ersten Blattes, bei welchem die obere rechte Ecke weggeschnitten ist (später repariert).
Dimensioni: 1 Band (232 Blätter)
Formato: 29 x 21 cm
Numerazione delle pagine: Moderne Bleistiftfoliierung 1-232. Vereinzelt Reklamanten sichtbar.
Composizione dei fascicoli: 17 VI204 + 2 VII232. Lagen innen mit Pergamentstreifen verstärkt. Nach 232 müssen ursprünglich mehrere weitere Lagen vorhanden gewesen sein; darauf weisen auch die beiden am Ende des Conspectus durchgestrichenen Titel hin.
Disposizione della pagina: Schriftraum 21 x 13,5 cm, mit Tinte begrenzt. Fortlaufend geschrieben, mit Kapitelüberschriften; Absätze durch rote oder rot gestrichelte Buchstaben, manchmal auch durch Rubriken gekennzeichnet. Gelegentlich Marginalien.
Tipo di scrittura e mani: Gleichmässige Cursiva formata (Bastarda) aus der Hand Albert Löfflers. Auch die vereinzelten Marginalien stammen vorwiegend von Löffler selbst; hauptsächlich im letzten Text findet sich auch eine jüngere Hand, die Annotationen und kurze Titel eingefügt hat.
Decorazione: Durchgehend rubriziert.
Legatura: Holzeinband, mit gepresstem Leder überzogen. Spiegelblatt im vorderen Deckel Fragment einer pergamentenen Brevierhandschrift; im hinteren Deckel Pergamentblatt mit Federproben (Hymnenanfänge, teilweise mit Neumen). Zwei Schliessen abgefallen, Beschläge noch vorhanden. Ledersignakeln. Löcher im hinteren Deckel zeigen, dass das Buch ursprünglich angekettet war. 1952 durch W. Bitz in Basel repariert.
Lingua principale: Lateinisch, Deutsch (Alemannisch)
Contenuto:
  • 1r Besitzeintrag und Conspectus In nomine patris et filii et spiritus sancti // [Rest der Zeile getilgt]. Hic liber est fratrum ordinis predicatorum Basiliensium et est de libris fratris Alberti Löffler o // [Rest der Zeile abgeschnitten]. In presenti libro continentur sequentes tractatus. Primo tractatus de penitencia editus a magistro Nicolao de Dinckelspül. Item tractatus de decem preceptis. Item tractatus de originali peccato Egidii de Roma. …–… Item canon celebracionis divini officii per septem horas canonicas. Item tractatus de perfectione spiritualis vite sancti Thome de Aquino. Item tractatus de ludo scacorum fratris Jacobi de Cesulis ordinis predicatorum. [Folgende Titel durchgestrichen:] Item epistole alique pro sedacione scismatis. Item certe collaciones etc.
    Conspectus von der Hand des Klosterbibliothekars.
  • 1v Caesarius Arelatensis/Ps. Augustinus, De poenitentia Augustinus. Quod non sit differenda penitencia. Sepe advertimus fratres dilectissimi nonnullos ex vobis communionem sanctam declinare …–… in hoc seculo ut sanus esse valeat in futuro. Hec Augustinus.
    Druck: Morin, Germain (Hrsg.). - Sancti Caesarii Arelatensis sermones. - Turnhout, 1953, S. 271f.
  • 2r-45r Nicolaus de Dinkelsbühl: De tribus partibus poenitentiae >Tractatus magistri Nicolaii de Dinckelspül doctoris sacre theologie Wieonnensis de penitencia et eius partibus<. Ecce nunc tempus acceptabile. Secunde Cor. V. C. Duo sunt tempora hominis unum iusticie quod incipit in hominis morte …–… ius naturale ecclesiasticum et divinum. A quo nos custodiat qui sine fine vivit et regnat. Amen. Et sic est finis tractatus huius de penitencia editus a reverendo magistro in theologia Nicolao de Dinckelspüchel universitatis Weonensis et vixit tempore sacri concilii Constantiensis et fuit in eodem etc. Scriptus per Alberchtum Löffler de Rinfelden presbyterum. Orate pro eo. Anno millesimo quadringentesimo quadragesimo quinto pridie ydus Maii etc. >Sit laus deo<
    Druck: Nicolaus <de Dinkelspuhel>. - Tractatus octo. - Strasbourg 1516, fols 22v-49r
  • 45v-68v Tractatus de decem praeceptis Utrum convenienter enumerantur decem precepta decalogi. Respondet sanctus T[homas] 1. II. q. [Lücke] quod sic quia sicut precepta legis humane [46v ] Hic nota quod presens divisio decalogi premittitur sequentibus notabilibus et modis peccandi contra decalogum que scripta sunt in sequentibus foliis. Que divisio id circo hoc modo hic posita quia spacium unius folii medii vel eciam tocius non potuit comprehendere totum ubi tamen deberet poni secundum veram suam continuacionem etc. ergo lector diligencius consideret. [47r ] Pro intellectu primi precepti notanda sunt tria …–… quoquo modo offendendus est deus eius transgrediendo preceptum, qualecumque bonum inde provenire contigerit. >Expliciunt decem precepta<.
  • 69r-76v Aegidius de Colonna Romanus: Tractatus de peccato originali. >Sequitur tractatus de peccato originali editus a fratre Egidio Romano ordinis heremitarum sancti Augustini. Prologus< Ego cum sim pulvis et cinis loquar ad dominum meum dicens …–… ut facie ad faciem te videre possimus qui es in secula seculorum benedictus amen. >Explicit tractatulus de peccato originali anno 1445 quarto nonas Iulii etc. Sequitur tractatus de tribulacionibus pacienter sustinendis et eius fructibus exequendis<.
  • 77r-88v Tractatus de tribulationibus patienter sustinendis et eius fructibus exequendis >Da nobis domine auxilium de tribulacione<. Tibi anime tribulate et temptate proponitur verbum hoc …–… quam coronam concedere dignetur qui sine fine vivit et regnat in secula seculorum. Amen. Explicit tractatus de tribulacionibus pacienter sustinendis. Sabbato post Margarethe sancte virginis diem etc. anno 1445.
  • 89r-95v Stella clericorum >Quasi stella< matutina in medio nebule id est peccatorum. Proprietates huius stelle matutine possunt referri ad quemlibet doctorem fidei id est sacerdotem …–… periculosius est sedere peremptorium est iacere. >Explicit stella clericorum<.
    Druck: Reiter, Eric H. (Hrsg.) - Stella clericorum (Toronto Medieval Latin Texts 23). - Toronto, 1997
  • 95v-96r Augustinus; Johannes Chrysostomos, Excerpta >Augustinus de vita et honestate clericorum dicit<. Asper sermo rarus et rigidus cum mulieribus est habendus nec nimius >Crisostimus<. In altitudine virtutum consistere debet qui docet iusticiam dei ut ipse sit exemplum verborum que docet et quod magis opere doceat quam sermone. [96r ] In convivio clericorum sex sunt observanda. Primum ut lectio sacre scripture legatur …–… Sextum ut laudes in principio et in fine deo decantentur.
  • 96r-99v Arnulfus de Boeriis: Speculum morale perfectorum monachorum vel Tabula aurea Cisterciensis >Hoc speculum morale perfectorum monachorum iugiter inspicias ut tibi proficias<. Qui monachus perfectus esse desiderat prius vere penitens humilis discipulus, amabilis socius, fidelis servus esse studeat [98r ] Non enim in ea re ipse prelato sed magis ei prelatus obedit. [98v ] >Est hoc Bernhardi speculum velut unccio nardi ut videas clare te semper ibi meditare<. Si quis emendacioris vite desiderio tactus cogitacionum locucionum operumque suorum solicitus explorator …–… in perpetuum oblivioni tradantur.
  • 98r Versus ad contemnendum prospera et Versus ad sustinendum adversa Versus ad contempnendum prospera. Si tibi pulchra domus, si splendida mensa quid inde …–… Invenies breviter quod multa pace frueris.
    Druck (nach dieser HS): Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 73.
  • 99v Consolatio religiosorum >Consolacio religiosorum<. Recordemur fratres karissimi quod seculum hoc nequam habundans miseriis et fletibus pro eterna vita reliquimus. …–… Signa hominis existentis in gratia secundum Bernardum. Consciencia reprehendens amor virtutum propositum convertendi.
  • 100r Thomas de Aquino: Epistula de modo studendi >Sequitur epistula sancti Thome ad quendam<. Quia quesivisti a me qualiter te oporteat in thesauro sciencie acquirende studere …–… ire possis et proficere in virtutem usque in vitam eternam. Amen.
  • 100v-102r Lehre für den anfangenden, zunehmenden und vollkommenen Menschen >Dis gehört zů den anvahenden mönschen<. Es sprichet der heilig geist durch den wisen also. Der sele heil ist und bestat an gerechtikeit. Ecclesiastici XXX. Hie ist gar vernúnftenklich wol zů mercken Nu das ein mönsch gerecht sige vor gott dar zů gehörent acht stuck hie nach geschriben. Das erst ist ertödunge des fleisches [101r ] Das acht ist ein fürsatz entlicher beharrunge und beharre uncz in das end. Wer nu oren hab zů hören der höre und mercke dis mit den oren Wann der gerecht wirt dennocht kum behalten als sant Peter spricht. >Dis nachgeschriben lere gehört zů den zůnemenden menschen<. Ein mönsch der sich bessren und zůnemen wil und in einem christlichen leben gott dienen wil dem sint die nachgeschriben dinge nottdürftig. Das erst ist ein klar volkommen bekennen siner gebresten und siner untugende [101v ] Das núnd ist das er uff sic näme und willenklich trage das crúcz und ein verdriesen sin. >Dis nachgeschriben lere gehört zů den mönschen die volkomen wellent werden<. Wiltu wissen die ordenunge wie du kurczlich an alle lipliche arbeit und ane müge zů der höchsten volkomenheit mügest komen [102r ] Das ist houptsünde so man tůt das unmönschlich ist, scilicet iniectio frivola in parentes, latrocinium, rapina, peccatum sodomiticum. Peccatum in patrem ratione infirmitatis …–… sed ultimus caret venia.
    Für weitere Exemplare dieses Textes siehe Handschriftencensus unter http://www.handschriftencensus.de/werke/6319. Das vorliegende Exemplar enthält einen zusätzlichen erklärenden Abschnitt in Latein, der wahrscheinlich aus Löfflers Feder stammt (cf. Signore 2018, S. 172).
  • 102v-114v Sanctus Bonaventura: Itinerarium mentis in deum >Bona ventura. Incipit prologus in itinerarium mentis in deum<. In principio primum principium a quo cuncte illuminaciones descendunt [103r ] >Expliciunt capitula. Incipit speculacio pauperis in deserto. Primum capitulum de gradibus ascensionis in deum et de speculacione ipsius per vestigia eiusdem in universo. [103v ] Beatus vir cuius est auxilium abs te …–… Deus cor meum et pars mea deus in eternum benedictus dominus in eternum et dicet omnis populus fiat fiat [sic]. Amen. Explicit itinerarius mentis in deum fratris Boneventure. 1445.
  • 115r-115v leer
  • 116r-123r Nicolaus de Dinkelsbühl: Speculum artis bene moriendi >Prologus in libello de arte moriendi<. Cum de presentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam …–… sit locus et habitacio tua in Iherusalem celesti per eundem dominum nostrum. Amen. >Explicit liber de arte moriendi.
    So auch in Lincoln Cathedral Chapter Library, MS 210, 41v-47v, cf. Bloomfield 1979, Nr. 1076. Für weiterführende Literatur siehe auch Signore 2018, S. 173 f. Der Text wird in der Regel mit den direkt auf 123r-124v anschliessenden Doctrina überliefert und ist in über 200 Handschriften tradiert (siehe Art. im Verfasserlexikon). Zur Verfasserfrage siehe: Rudolf, Rainer. - Ars moriendi : von der Kunst des heilsamen Lebens und Sterbens. - Köln [etc.] : Böhlau, 1957, S. 75-82; Madre, Aloisius. - Niklaus von Dinkelsbühl : Leben und Schriften : ein Beitrag zur theologischen Literaturgeschichte. - Münster : Aschendorff, 1965, S. 292-295
    Druck (116r-124v): Albertus Magnus. - Ars bene moriendi. - Neapel: Arnold von Brüssel, 10.V.1476 (GW 592) Schneider, Karin. - Art. Speculum artis bene moriendi. In: Verfasserlexikon, 2. Aufl., Bd. 9 (1995) (ohne diese Handschrift)
  • 123r-124v Nicolaus von Dinkelsbühl: Alia doctrina de arte moriendi [zugehörig zum "Speculum artis bene moriendi"] >Sequitur alia doctrina de eadem arte<. Fuit quidam papa qui dum ad extrema venisset interrogabat …–… mors occupet mori discat. Ecce conclusio omnium prescriptorum. >Explicit liber de arte moriendi.
  • 124v Augustinus: Excerptum >Augustinus<. Si tu obtulisti florem iuventutis tue dyabolo saltem florem senectutis tue …–… sive maximum peccatum est ergo etc.
  • 124v-125r Versus in libello de contemptu mundi >In libello de contemptu mundi versus<. Mors est ventura prece nec precio fugitura …–… a viciis nescit divertere quando senescit. >Lege bene et melius fac<. (Multa similia pulchra metra invenies eciam in tractatu de quatuor novissimis).
    Vgl. A XI 67, Florilegium proverbiorum (ab Bl. 121v). Für weitere Diskussion siehe Signore 2018, S. 174.
    Druck (nach dieser HS): Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 74. Eine weitere Edition findet sich in Schröder, Edward. - Ein niederrheinischer Contemptus mundi und seine Quelle, in: Nachrichten von der königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Phil-Hist. Klasse. - Göttingen 1910, S. 346-354.
  • 125r Titulus >Sequitur tractatus de arte bene vivendi<.
    Der Traktat beginnt erst auf 126r.
  • 125r-125v Fragen an einen kranken Menschen >Dis nachgeschriben sint etlich fragen die man sol fragen ein siechen mönschen die wil er vernunft hatt. Die erst frag<. Fröwest du dich zů sterben >Welicher mönsch warhaftenklich ussz gůtem gewissen zů den obgeschribnen stucken allen mag ja sprechen dz ist ein gewisz zeichen dz der selb mönsch ist ein kind des ewigen lebens.<
    Der text stellt eine volkssprachliche Adaptation der pseudo-Anselm'schen "Admonitio moriendi" dar; cf. Signore 2018, S. 174.
    Druck (nach dieser HS): Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 75 f.
  • 126r-132r Tractatus de arte bene vivendi seu contemptu mundi >Tractatus de arte bene vivendi seu contemptu mundi<. In prescripto libello tractatum est de arte bene moriendi. Nunc tractandum est per pauca de arte bene vivendi. >Augustinus< dicit nemo bene moritur nisi prius mortuus fuerit. >Bernardus<: Times male mori …–… ardenti desiderio iugiter adherere per Cristum dominum nostrum. Amen. >Eterna sapientia benedicat et custodi<
  • 132v leer
  • 133r-145v Hugo de sancto Caro: Speculum ecclesiae >Incipit speculum ecclesie compositum a domino Hugone de sancto Victore doctore excellentissimo<. Dicit appostolus ad Epheseos c. VI. Induite vos armaturam …–… in presencia angelorum assistencium divine maiestati. Et hec dicta sufficiant. >Hoc opus optavi cupiens finire paravi quo iam finito sit laus et gloria Cristo. Amen. Laus tibi Criste quia liber perficitur iste qui ut patet expresse multa bona gerit continet in se<.<
    Für Drucke cf. Schönberger et al. 2011, Nr. 2039.
  • 146r-147r Thomas de Aquino: Excerptum ex Summa theologiae >De defectibus in missa contingentibus<. Qualiter defectibus circa celebracionem sacramenti eukaristie venientibus subveniri possit …–… in sacrario recondendus sicut de rasura tabule dictum est. >Hec quarto sententiarum dis. XIII.<.
    Entgegen Löfflers Angabe entstammt dieses kurze und sehr beliebte Exzerpt nicht Petrus Lombardus' Sententiae, sondern Thomas von Aquins Summa theologiae (III, 83.6), cf. Signore 2018, S. 175.
  • 147r-150v Henricus de Bitterfeld: De horis canonicis >Sequitur canon celebracionis divini officii per septem horas canonicas<. Species in die laudem dixi tibi etc. Quamvis deus semper et in omni tempore sit a nobis laudandus …–… Item. >Cur oblata voras qui non cantando laboras etc. Et tantum de illo<.
    Druck (nach dieser HS): Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 76.
  • 151r Versus >Nota versus. Lege bene et melius fac<. Canonicas horas si devote legis oras. …–… Ante tuos oculos in cunctis previa sit mors.
    Druck (nach dieser HS): Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 76 f.
  • 151r Hieronymus: Excerptum Coniecturaliter >Ieronimus<. Sacerdos existens sine peccato mortali …–… morum venustate sanctorum familiaritate. >Eamus igitur et inquiramus eum et offeramus<.
  • 151v leer
  • 152r-169r Thomas de Aquino: Tractati de perfectione spiritualis vitae capituli I-XX >Incipit tractatus de perfectione spiritualis vite editus a fratre Thoma de Aquino. Capitulum primum: Que sit autoris [sic] intencio<. Quoniam quidem perfectionis ignari de perfectionis statu varia quedam dicere presumpserunt aut promoti statum alciorem assumunt.
    Druck: Spiazzi, Raimondo et al. (Hrsg.). - Opuscula theologica S. Thomae Aquinatis. - Torino/Roma, 1954, S. 115-153
  • 169r-174v Thomas de Aquino: Excerpta varia (partim ex summa theologiae) >Hec sequencia ex diversis capitulis eiusdem libelli sunt recepta<. [169v ] Gregorius dicit: Nullum sacrificium est quod ita placeat deo sicut zelus animarum
    • [170v ] ista esse abiecta que videntur humilia.
    • [171r ] De pena subsequente culpam. Nota secundum quendam doctorem circa dis. XXXVI secundi sententiarum
    • >Quod vulnera nature ex peccato consequencia sunt quatuor<. Sed quia
    • [171v ] >Quod mors et alii defectus corporales sunt effectus peccati<. Videndum est an mors
    • [172r ] >Quod peccatum causat maculam in anima<. Utrum peccatum causet aliquam maculam
    • >Thomas secunda secunde q. CLXXXVI art. VII<. Nota holocaustum est
    • [172v ] >Primum querite regnum dei< et iusticiam eius et hec omnia adicientur vobis. Mattheus VI. Hic ostendit de quo homo precipue sollicitari deberet …–… [174v ] in sedicionibus in laboribus in vigiliis in ieiuniis in castitate etc.
  • 175r-193r leer
  • 193v Nota Nota quod in isto scacario sunt exempla CXXXIIII
  • 194r-230r Jacobus de Cessolis: Libellus de moribus et officiis nobilium sub forma ludi scacorum, cum registro >Ludo scakorum facto sub ymagine morum phylosophus diram regis compescuit iram. Prologus<. [von jüngerer Hand erweitert zu: Incipit prologus fratris Jacobi de Cesulis seu de Thessalonia ordinis fratrum predicatorum super librum ludi scacorum]. Multorum fratrum ordinis nostri et diversorum scolarium precibus pressus dudum munus requisitum negavi ut transscriberem solacii causa ludum scacorum [227r ] Sine virtutibus enim vitam ducere non est hominis sed bestie. Igitur ad illum recurramus qui est virtus a quo omnis virtus emanavit et gracia ut vobis et michi cui donavit aliquid ad honorem dicere nobilium det graciam in presenti ut in perpetuum possimus cum Cristo vivere et regnare. Amen. Hunc autem libellum ad honorem et solacium nobilium maxime ludum sciencium ego frater Jacobus de Cesulis ordinis fratrum predicatorum composui et ad hunc finem produxi donante illo a quo descendit omne datum optimum et perfectum. Deo igitur sit honor et gloria in secula seculorum. Amen. >>Explicit libellus seu tractatus qui intitulatur de moribus hominum< et officiis nobilium super ludo scacorum a fratre Jacobo de Cesulis [daneben von jüngerer Hand: Thessalonia] ordinis fratrum predicatorum compilatus.<
    • [227v ] >Tabula per totum opusculum. Tabula secundum ordinem alphabeti ad materias inveniendas<. Advene huius mundi magis quam incole sumus >Explicit tabula ad exempla satis in prompto invenienda in hoc toto opusculo posita<
  • 230v-232v leer
Origine del manoscritto: Aus dem Basler Predigerkloster, geschrieben 1445 von Albert Löffler von Rheinfelden OP; vgl. die Notiz auf 1r: In nomine patris et filii et spiritus sancti. Hic liber est fratrum ordinis predicatorum Basiliensium et est de libris fratris Alberti Löffler ... sowie die Jahresangaben auf 76v und 88v. Die deutschen Texte sind in alemannischem Dialekt geschrieben.
Acquisizione del manoscritto: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Schmidt, Philipp. - Die Bibliothek des ehemaligen Dominikanerklosters in Basel. - In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde. - Basel. - Bd. 18 (1919), S. 160-254, hier S. 184 f., Nr. 8
  • Binz, Gustav. - Die Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel / beschrieben von Gustav Binz. Abt. 1, Bd. 1, Die deutschen Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Abt. A. - Basel : [Universitätsbibliothek], 1907, S. 1-6
  • Dondaine, Hyacinthe François; Shooner, Hugues Vincent. - Codices manuscripti operum Thomae de Aquino, tom. 1 (Editores operum Sancti Thomae de Aquino, 1). - Rom, 1967, S. 65 Nr. 171
  • Scarpatetti, Beat Matthias von, et al. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz ..., Bd.1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 34
  • Signore, Giacomo. - Bridging academic and monastic knowledge. The religious miscellanies of Albert Löffler, O.P. (with a description of the codex Basel, UB, A I 20). - In: Collecting, organizing and transmitting knowledge. Miscellanies in Late Medieval Europe ; ed. by Sabrina Corbellini et al. - Turnhout, 2018 (Bibliologia 49), S. 161-178
Literatur
  • Vetter, Ferdinand. - Lateinische und deutsche Verse und Formeln aus einer Basler Handschrift, in: Germania 32 (1874), S. 72-77.
  • Hauréau, Barthélemy. - Les Oeuvres de Hugues de Saint-Victor: essai critique. Paris, 1886, S. 199f.
  • Muschg, Walter. - Die Mystik in der Schweiz 1200-1500. - Frauenfeld/Leipzig, 1935, S. 438, Anm. zu S. 346
  • Sölch, Gisbert (Hrsg.). - Tractatus super missam seu speculum ecclesiae (Opuscula et textus historiam ecclesiae eiusque vitam atque doctrinam illustrantia, Series liturgica 9). Münster, 1940.
  • Koudelka, Vladimir. - Heinrich von Bitterfeld OP († c. 1405), Professor an der Universität Prag, in: Archivum Fratrum Praedicatorum 23 (1953), S. 5-65, insbes. S. 53-56
  • Rudolf, Rainer. - Ars moriendi. Von der Kunst des heilsamen Lebens und Sterbens (Forschungen zur Volkskunde 39). - Köln/Graz, 1957
  • Lentner, Leopold. - Stella clericorum. Ein Pastoralbuch des späten Mittelalters, aus den Handschriften und Inkunabeln in der Österreichischen Nationalbibliothek, in: Dienst an der Lehre. Studien zur heutigen Philosophie und Theologie (Wiener Beiträge zur Theologie 10). - Wien, 1965, S. 263-274, insbes. S. 271-274
  • Madre, Alois. - Nikolaus von Dinkelsbühl: Leben und Schriften. Ein Beitrag zur theologischen Literaturgeschichte (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 40,4). - Münster 1965, S. 180-187
  • Avesani, Rino. - Quattro miscellanee medioevali e umanistiche. - Rom, 1967, S. 30-32
  • Haage, Bernhard. - Der Traktat "Von dreierlei Wesen der Menschen". - Diss. Heidelberg, 1968.
  • Thomas de Aquino. - Opera omnia, tom. 41. - Rom, 1969, S. B10
  • Bertalot, Ludwig; Kristeller, Paul Oskar (Hrsg.). - Studien zum italienischen und deutschen Humanismus, Bd. 1. - Rom, 1975, S. 159-161
  • Bloomfield, Morton W. et al. (Hrsg.). - Incipits of Latin works on the virtues and vices, 1100-1500 A.D. - Cambridge 1979, Nr. 1302, Nr. 4435, Nr. 1076
  • Barratt, Alexandra. - The Book of Tribulation, ed. from MS Bodley 423 (Middle English Texts 15). - Heidelberg, 1983, S. 22-31
  • Vico Martorelli, Romana. - La dottrina della giustizia originale e del peccato originale nel trattato «De peccato originali» di Egidio Romano, in: Documenti E Studi Sulla Tradizione Filosofica Medievale 1 (1990), S. 227-246
  • Reiter, Eric H. - The Stella Clericorum and Its Readers: a Study of the Reception of Popular Theology in the Later Middle Ages. - Toronto, 1994, S. 280-312 und 329-337
  • Schäfer, Daniel. - Texte vom Tod. Zur Darstellung und Sinngebung des Todes im Spätmittelalter (Göppinger Arbeiten zur Germanistik 620). - Göppingen, 1995
  • Neidiger, Bernhard. - Selbstverständnis und Erfolgschancen der Dominikanerobservanten. In: Rottenburger Jahrbuch für Kirchengeschichte 17 (1998), S. 67-122, hier S. 105 Anm. 200
  • Murano, Giovanna. - Opere diffuse per exempla e pecia. Indagini per un repertorio. In: Italia medioevale e umanistica 41 (2000), S. 73-100, hier S. 97
  • Palmer, Nigel. - Arnulf von Bohéries, in: Verfasserlexikon 11 (2004), Sp. 137-138
  • Plessow, Oliver. - Mittelalterliche Schachzabelbücher zwischen Spielsymbolik und Wertevermittlung. Der Schachtraktat des Jacobus de Cessolis im Kontext seiner spätmittelalterlichen Rezeption (Symbolische Kommunikation und gesellschaftliche Wertesysteme 12). - Münster, 2007
  • Del Cogliano, Mark. - Cistercian monasticism in the Silver Age: two texts on practical advice, in: Cistercian Studies Quarterly 45 (2010), S. 421-452
  • Schönberger, Rolf et al. (Hrsg.). - Repertorium edierter Texte des Mittelalters aus dem Bereich der Philosophie und angrenzender Gebiete. - Berlin, 2011
  • Lorenz, Rüdiger. - Summa Iovis. Studien zu Text und Textgebrauch eines mittelalterlichen Lehrgedichts (Ordo 13). - Köln, 2013, S. 186-215
  • Signore, Giacomo. - Late Medieval Miscellanies between Order and Randomness. The case of Albertus Löffler, in: M. Abram et al. (Hrsg.), Mobility of ideas and transmission of texts. - Rom, 2015, S. 141-174.
Online