Basel, Universitätsbibliothek, A VIII 9
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Titre du manuscrit: Sammelband (Theologie)
Origine: Klöster Himmelskron und Steinbach
Période: 1454, 1456
Ancienne Cote:
  • Predigerkloster Basel, D 77 (alt)
  • Predigerkloster Basel, E 29 (alt)
  • Predigerkloster Basel, E T 7 (alt)
Support: Papier
Volume: 1 Band (279 Blätter)
Format: 21 x 14 cm
Numérotation des pages: Moderne Bleistiftfoliierung: 1-279
Composition des cahiers: Aus Sexternionen zusammengesetzt: 10 VI120 + (VI-8)124 + 12 VI268 + (VI-1)279. Nach Bl. 123 8 Bl. herausgeschnitten; nach Bl. 279 1 Bl. herausgeschnitten
Mise en page: 2r-279v: Schriftraum 14 x 8,5-9 cm, mit Tinte begrenzt; 27-29 Zeilen
Type d'écritures et copistes:
  • 1r-v: Verschiedene Hände des 15. Jahrhunderts
  • 2r-279v: Semihybrida currens, geschrieben von Albertus Löffler O.P. 1454 (Einträge 123v.170v.200r.204v.222v) in Kloster Himmelskron (123v) und Steinbach (222v) sowie 1456 (273v)
Décoration: 2r-279v: Rubriziert, rote Lombarden.
Reliure: Einband 15. Jh., gelbliches Schweinsleder mit Streicheisenlinien und Einzelstempeln; Schnitt gelb, vorn schmale rote Ledersignakeln; zwei Schliessen fehlen; Spiegel Pergament-Fragmente, 13. Jh. (vorn Notata biblica, hinten theologica, in stark verschliffener Gelehrtenschrift); ehemals Catenatus (Spuren am hinteren Deckel); auf dem vorderen Deckel Titelschild abgefallen, darunter alte Signaturen "D 77" und "E T 7".
Langue principale: Lateinisch
Sommaire:
  • 1r Versus duo biblici Versus. Non bene pro toto libertas venditur auro. Eygen herd ist goldes werd. Sermo bonus de sancto Stephano prothomartire in fine libri.
    Walther, Prov. 17307 vs. 1
  • 1v Inhaltsverzeichnis >Subscripta continentur hic<
  • 2r-123v Gerhardus Leodiensis: De doctrina cordis >Incipit prologus in Tractatum de doctrina cordis< Tractatus de doctrina cordis dividitur in vii partes principales. In prima agitur de preparacione cordis
    • (4r) >Incipit prologus in tractatum de doctrina cordis< Preparate corda vestra [I reg. 7,3]. Loquitur dominus predicatoribus per Ysaiam dicens
    securitas eterne possessionis que in eo et per eum habebuntur. Explicit summa que vocatur preparate etc. Orate pro fratre Alberto Löffler de Rinvelden ordinis fratrum predicatorum domus Basiliensis filius nativus hoc vero tempore confessor sororum eiusdem ordinis in celi corona ante civitatem Wormaciensem in villa Hochheim anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto Sabbato ante festum sanctorum Fabiani et Sebastiani qui cum omnibus sanctis iugiter orent pro nobis.
    • Vgl. Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975, Bd. 2, S. 620-626 zu B X 22, 13r-91v (diese Hs. mitbehandelt)
  • 124r-v leer
  • 125r-170v Iacobus de Susato O.P.: De hora mortis Christi >Sequitur Tractatus de hora mortis Cristi< Venerabili Ade de Gladbach Frater Iacobus de Susato Vestre caritatis et benivolencie litteras accepi piam vestram explicantes sollicitudinem …–… ut ab ipso coronari mereamur in celis Amen. >Explicit Tractatus de hora mortis Ihesu Cristi fratris Iacobi de Susato ordinis fratrum predicatorum. Orate pro fratre Alberto Löffler de Rinvelden eiusdem ord. Anno 1454 feria ii post Iudica.<
    • Th. Kaeppeli, Scriptores 2, 345 Nr. 345 (diese Hs. genannt).
  • 171r-172v leer
  • 173r-189v Theodericus de Monasterio O.P.: De vitio proprietatis ad sanctimoniales conventus s. Aegidii Monasteriensis >Sequitur Tractatus de usu rerum temporalium religiosorum< Devotissimis in Cristo sororibus venerabilis conventus sancti Egidii in civitate Monasteriensi ordinis sancti Benedicti frater Theodericus de Monasterio Dilectissime in Cristo virgines, dum alias eram in vestro conventu propter scrupulum conscienciarum vestrarum quem habuistis in usu rerum temporalium …–… in celesti Syon. Quam visionem nobis omnibus concedat Amen. >Explicit tractatus magistri Theoderici de Monasterio de vicio proprietatis religiosorum.<
    • Fabricius, Johann Albert. - Bibliotheca Latina Mediae et infimae aetatis / Johannes Albertus Fabricius. - Graz : Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, 1962 Bd. 6, S. 638
    • ADB Bd. 23, S. 25-27
  • 190r-200r Henricus Langenstein de Hassia: Tractatus de proprietate recensio secunda >Sequitur alter Tractatus contra vicium proprietatis< In nomine domini amen. Pro salute eorum qui vicia fugere cupiunt cum ad veritatis viam fuerint informati …–… quantum ei opus est in Criste [sic] Ihesu domino nostro amen. >Et sic est finis huius tractatus in festo translacionis beati Petri martiris ord. fratrum predicatorum. Orate pro fratre Alberto Löffler de Rinvelden prefati ordinis filio indigno conventus Basiliensis 1454.<
    • Lang, Justin. - Die Christologie bei Heinrich von Langenstein (Freiburger theologische Studien 58). - Freiburg, 1966, S. 55
  • 200v-204v Iohannes Gerson: De meditatione cordis >Sequitur tractatus magistri Iohannis Gerson de meditacione cordis< Meditacio cordis mei [ps. 18,15]. Felix certe qui cum propheta potest ex sentencia dicere verbum istud, sed videamus …–… et alieno magis quam proprio semper iudicio credens. >Explicit 1454<
    • Druck: Oeuvres complètes ed. P. Glorieux 8. - Paris, 1971, S. 77-83 Nr. 409
  • 205r-213v Iohannes Gerson: De simplificatione cordis >Sequitur Tractatus eiusdem magistri Io. de Gersona de simplificacione cordis< In simplicitate cordis [sap.1,1]. Hanc sapientis exhortacionem hanc simplificacionem cordis illi facere nequeunt qui sunt in se multiplices variique …–… Et iterum confitebor tibi in directione cordis. >Explicit tractatus de simplificacione cordis vel eciam de stabilicione aut mundificacione cordis magistri Iohannis Gerson cancellarii Parisien.<
    • Druck: Oeuvres complètes ed. P. Glorieux 8. - Paris, 1971, S. 85-97 Nr. 411.
  • 214r-222v Iohannes Gerson: De directione cordis >Incipit tractatus eiusdem de directione seu rectitudine cordis< Confitebor tibi in directione cordis [ps. 118,7]. Pollicetur hoc psalmista personam in se gerens anime cuiuslibet fidelis …–… et evadat in malum. >Explicit tractatulus de directione cordis magistri Iohannis Gerson cancellarii Parisiensis per fratrem Albertum Löffler de Rinvelden confessorem sororum in Steinbaco ordinis fratrum predicatorum feria secunda post Mauricii anno 1454.<
    • Druck: Oeuvres complètes ed. P. Glorieux 8. - Paris, 1971, S. 97-115 Nr. 412
  • 223r-229v Iohannes Gerson: Quaestiones quattuor
    • (223r-227r) >Sequitur de vicio detractionis determinacio eiusdem magistri Gerson< Queritur an male loqui de aliis in eorum absencia sit semper peccatum. Videtur quod sic quia nullus vellet …–… coram deo loquimur nulli in contemptum. >Et tantum de vicio detractionis<
    • (227r-228v) Queritur si quis ficte confiteatur an teneatur iterum de omnibus confiteri. Responsio. Hic presupponenda est una distinctio magistralis de fictione …–… cum ceteris doctoribus.
    • (228v-229r) Queritur si habeatur suspicio de illo qui confitetur quod non sufficienter discussit conscienciam suam …–… Pharizei in eis scandalizati sunt.
    • (229r-v) Queritur de altaribus fractis, de cingulis sacerdotum non benedictis et de casulis resarcitis et sic de similibus utrum sit peccatum cum talibus …–… de hoc lacius alibi tractatum est. >Explicit opus magistri Iohannis Gerson<
    • Druck: Oeuvres complètes ed. P. Glorieux 9. - Paris, 1973, S. 64-72 Nr. 427
  • 229v-239r Iohannes Gerson: Tractatus de remediis contra pusillanimitatem >Sequitur tractatulus eiusdem magistri Iohannis Gerson de remediis contra pusilanimitatem scrupulositatem deceptorias inimici consolaciones et subtiles eius temptaciones< Qui pavidus est et pusilanimis cavere sibi debet a nimio timore. Si enim cor suum …–… quia placuit patri vestro celesti dare vobis regnum in secula seculorum Amen. >Explicit tractatus contra pusillanimitatem. Videtur tamen aliquibus quod non sit Gerson propter stili discrepanciam nisi per aliquem sit translatus de Gallico in Latinum. In vulgari enim Gallico nonnulla opuscula exhortatoria conscripsit quos diversi operum eius avidi transtulerunt prout potuerunt in quibus certum est stilum ipsius non posse relucere sed quidquid sit non curetur iuxta Senece sentenciam non cura quis dicat sed quid dicatur. Sufficit quod materia notabilis est et utilis.<
    • Druck: Oeuvres complètes ed. P. Glorieux 10. - Paris, 1973, S. 374-385 Nr. 537 (diese Hs. erwähnt).
  • 239v-273v Iohannes Gerson: Tractatus de monte contemplationis >Sequitur prologus magistri Iohannis Gerson cancellarii Parisiensis in tractatum de contemplacione causam assignans cur de materia tam sublimi ydeotis et simplicibus scribat insuper et Gallice puta sororibus suis. Capitulum primum< Mirari nonnulli fortasse poterunt ac querere provide cur de materia tam sublimi …–… alcioribus doctioribusque id relinquens discuciendum. Deo gracias omni tempore amen. >Explicit tractatus de contemplacione magistri Iohannis Gerson. Orate pro fratre Alberto Löffler de Rinvelden qui scripsit hec 1456.<
    • Druck: Ioannis Gersonii ... Opera omnia : novo ordine digesta, & in V tomos distributa / ad manuscriptos codices quamplurimos collata, & ... emendata, quaedam etiam nunc primum edita, ... Necnon Monumenta omnia ad causam Ioannis Parvi pertinentia ; Opera & studio Lud. Ellies du Pin ... , qui huic novae editioni praefixit Gersoniana. - Antwerpiae, 1706, S. 545-579
  • 274r-276v Bernardus Claraevallensis: Sermones duo (quorum alter spurius?)
    • (274r-v) >Sermo beati Bern. de sancto Benedicto.< Iustum deduxit dominus [sap. 10,10]. Est iustus qui in principio sermonis accusator est sui et est iustus qui ex fide vivit …–… quia graciam et gloriam dabit dominus. >Explicit sermo b. Bernardi de sancto Benedicto.<
    • (275r-276v) Quod beati patris nostri cuius hodie natalis agitur regula docuit …–… signa multiplicant et devorant pauperem in abscondito. >Explicit sermo beati Bern.<
    Der zweite Sermo ist nicht der Sermo de Benedicto PL 183, 375-382
    • Zum ersten Sermo: Sermo de diversis 21; Druck: PL 183, 594f.
  • 276v-278r Augustinus: Sermo "dubius" 382 de s. Stephano >Sermo beati Aug. de sancto Stephano prothomartire< Ihesus filius Nave in heremo pugnabat et Moyses orabat non quia ambo pugnabant nec ambo orabant …–… nullo modo pugnabis nisi pro tuis inimicis oraveris.
    • CPL 285
    • Druck: PL 39, 1684-1686
  • 278r-279v Bernardus Claraevallensis: Apologia, c. 9 >Bern. de ieiunio in apologia eiusdem< O quantum distamus ab hiis qui in diebus Anthonii extitere monachi. Siquidem illi …–… nec vestitum appetimus sed ornatum. Hec Bern.
    • Druck: PL 182, 909-912
Provenance du manuscrit: Aus dem Dominikanerkonvent Basel. Kein Besitzeintrag, aber vgl. Schreiber und z.T. typische Signaturen: "D 77", "E T 7" (unter dem abgefallenen Titelschild des vorderen Deckels), "E 29" (2r unten, gestrichen). Siehe Schmidt Nr. 98.
Acquisition du manuscrit: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, 1977
  • Scarpatetti, Beat Matthias von. - Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel. - Dietikon-Zürich : Urs Graf Verlag, 1977 (Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550 ; Bd. 1), Nr. 174
  • Janner, Sara u. Jurot, Romain. - Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 9: Schweiz, 2 Teile. - Wien, 2001, Bd. 2 S. 24
Literatur
  • Neidiger, Bernhard. - Selbstverständnis und Erfolgschancen der Dominikanerobservanten. In: Rottenburger Jahrbuch für Kirchengeschichte ; 17 (1998), S. 67-122, hier S. 105 Anm. 200
  • Schmidt, Philipp. - Die Bibliothek des ehemaligen Dominikanerklosters in Basel, in: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde 18 (1919), S. 160-254, hier S. 199 Nr. 98
Online