Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 127
Creative Commons License

Pellegrin Elisabeth, Manuscrits latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 265-280.

Titre du manuscrit: Vitae sanctorum (Passionale)
Période: XIIe s.
Incipit-repère: f. 3r: // filii Iudeorum sumus; f. 12r: // uita contempnitur
Support: Parch.
Volume: 265 ff. (f. 11 blanc)
Format: 448 x 305 mm.
Numérotation des pages: Par suite de l'interversion de deux cahiers, les f. 197r-214r sont à lire dans l'ordre suivant: 197r, 206r-213r, 198r-205r, 214r
Composition des cahiers: Cahiers: f. 1r-10v: quinion; f. 11r-265v: généralement quaternions signés à la fin de I à XXXII, d'une main plus récente depuis le f. 134r; f. 51r-62v: deux ternions encartés l'un dans l'autre: 1) f. 51r-55v et 62r, 2) f. 56r-61v, signés VI au f. 62v; f. 127r-133v, quaternion dont le dernier f. est coupé, signature XV au f. 133v: les cahiers XXIV: f. 206r-213v et XXV: f. 198r-205v ont été intervertis; f. 230r-236v: quaternion XXVIII dont le f. 3 est coupé (lacune dans le texte); f. 261r-264v: binion, d'après le texte il manque deux ff. au milieu; f. 265r ajouté sur onglet (?), signé au verso XXXII.
Etat: Plusieurs initiales ont été découpées, parfois avec une partie du texte voisin, à l'aide d'un couteau qui a tailladé les feuillets voisins: f. 55v, 160v, 182r, 223v; au f. 125v découpure sous l'initiale entamant le texte.
Mise en page: Justification: 360 x 225 mm. 2 colonnes, 40 lignes à la colonne. Réglure à la mine de plomb.
Type d'écritures et copistes: Ecritures assez grosses et épaisses, plus soignée et peut-être un peu plus tardive aux f. 1r-10v; au moins deux mains:
Décoration:
  • Titres rubriqués;
  • nombreuses initiales peintes, parfois de couleurs vives, quelques-unes en or ou en argent (f. 53v, 131v) ou sur fond or (f. 134r), décorées d'entrelacs, palmettes, dragons ou têtes de dragon, souvent historiées de personnages ou de scènes illustrant la vie du saint qu'elles précèdent. Quelques-unes de ces scènes sont peintes, sans encadrement, soit en marge (f. 2r), soit à côté de l'initiale (f. 144r, 182v, 231r), soit dans le texte ou dans le bas d'une colonne (f. 44v, 73r, 191r, 216v).
  • En marge droite du f. 2r peinture représentant le copiste, vêtu d'une robe bleue, écrivant sur un pupitre le mot pate[r] ; dans le bas de l'initale R du f. 244r, l'enlumineur s'est représenté, assis sur un banc, entouré de godets de couleur, surmonté d'une inscription donnant son nom: Fr. Rvfillvs .
  • Autres initiales rubriquées, légèrement onrées d'un rinceau, ou d'une boule, ou ajoutées.
  • Au f. 265v beaux dessins à la plume du XIIᵉ s. assez effacés (études pour des initiales ?): motifs fleuronnés, lévrier, lapin, personnage, grand croquis d'une femme allaitant, et quelques essais de plume, notamment une liste de noms, avec la date: 1516 , assez effacée, lisible aux rayons ultra-violets: hegyemill (?) / Burkardus hag / bernhardus / martinus stok / mengen / umfler (?) / zilispach / 1516 .
Ajouts: Table des vies de saints copiées à partir du f. 11v ajoutée d'une autre main au f. 1r sur 2 colonnes, inc. Passio sancti Sebastiani m. / Vincentii m , expl.: Martine .V. / Tecle / Scolastice.
Reliure: Allemande (rhénane ?) du XVᵉ s., sur ais de bois, peau de truie jaunie estampée à froid de triples filets en encadrement, en croix et en diagonales, de fers ronds contenant, les uns une rose à cinq pétales, les autres un ange nimbé tenant un phylactère, et de petits fers losangés striés.
Matériel supplémentaire: Au verso du plat inférieur on a collé, en travers, un large fragment d'une charte en allemand, écrite sur parchemin (XVᵉ s.), et, en haut, un fragment de parchemin carré, portant 10 lignes mutilées soigneusement calligraphiées (XIIIᵉ s.) de la prière monastique Oratio pro conseruatione loci : « da nobis in isto loco pacem et sani / tranquillitatem et fac rectores nostros / domini uoluntatem tuam ut te timeant / cepta custodiant. Custodi domine locum qui hanc congregacionem / ficandum nomen tuum / sanctum in hoc lo [co] / ».
Sommaire:
  • f. 1v col. 1 S. Augustinus: De diuersis quaestionibus octoginta tribus (extrait) >Lectio sancti ewangelii secundum Mattheum<
    In illo tempore dixit Ihesus discipulis suis parabolam hanc. Simile est regnum celorum decem uirginibus quę accipientes lampadas suas et quinque prudentes. Et. R. [Matt. 25, 1-2].
    O. beati Aug[ustini] episcopi de eadem lectione.
    Videntur itaque mihi quinque uirgines significare quinquepertitam continentiam
    …–… et tunc in semetipso habebit gloriam et non in altero. .t. R. VIII lectio in Passione (Quaestio LIX, § 3 début).
    • éd. Migne, P.L. 40, col. 45-46 ligne 10.
    • éd. crit. A. Mutzenbecher, Sancti Aurelii Augustini Opera, Pars XII, 2: De diuersis quaestionibus octoginta tribus… (Corpus christianorum. Series latina XLIV A), Turnhout, 1975, p. 112 ligne 50-113 ligne 76.
  • f. 2r col. 1-10v col. 1 Acta Pilati > In nomine sancte trinitatis incipiunt gesta Saluatoris domini Ihesu Christi quę inuenit Theodosius Magnus imperator in Hierusalem in pretorio Pilati in codicibus publicis in anno nono decimo.< Factvm est in anno nono decimo imperii Tiberii Cesaris Romanorumf. 10r col. 2 et posuit omnia uerba in codicibus publicis pretorii sui. Et post hęc Pilatus ipse scripsit epistulam ad urbem Romam Claudio dicens: Pontivs Pilatus regi Claudio salutem. Nuper accidit et quod ipse probauit Iudeos suosque …–… Direxi potestati uestrę omnia que gesta sunt de Ihesu in pretorio meo. En haut du f. 2r note grattée, lisible aux rayons ultraviolets: hec inter apocrypha esse (?) putatur.
    • éd. A. Tischendorf, Euangelia apocrypha, Leipzig, 1876, p. 333-416.
  • f. 11v col. 1-25v col. 1 Passio S. Sebastiani BHL 7543. >Incipit passio sancti Sebastiani martyris< In diebus illis Sebastianus uir christianissimus Mediolanensium partibus eruditus (Note: Seuls les explicit différents de l'explicit normal seront notés.)
  • f. 25v col. 1-28v col. 2 Ps. Ambrosius: Vita s. Agnetis BHL 156. >Incipit passio sancte Agne [sic] uirginis et m[artyris]< Ambrosius seruus Christi uirginibus sacris. Diem festum sacratissime uirginis celębremus
  • f. 28v col. 2-31v col. 1 Passio s. Vincentii BHL 8628 et 8631. >Incipit passio s. Vincentii mart[yris].<
    • (prol.) Probabile satis est ad gloriam Vincentii martyris / (13ᵉ ligne) … auferre de medio testimonia probitatis.
    • (texte) Cum Cesar apud Augustum [sic] ciuitatem ut multorum sinceritas et signata ueritatis uerba testantur …–… ut sit nomen domini benedictum in secula seculorum.
    • BHL 8631.
  • f. 31v col. 1-34r col. 1 Passio sanctorum Marti, Marthae, Audifacis et Abachuch et Valentini presbyteri BHL 5543. >Marii, Marthę, Audifax et Abacuch< Temporibus Claudii imperatoris uenit quidam uir de Perside / col. 2 / partibus nomine Marius
    • (f. 32r col. 2) >Passio s. Valentini presbiteri< Tunc tenuit Claudius quendam uenerabilem uirum
  • f. 34r col. 1-39v col. 2 Passio s. Blasii BHL 1378. >Incipit prologus in passionem sancti Blasii episcopi et m[artyris]< Cum ab apostolis apostolorumque successoribus fundata
  • f. 39v col. 2-42v col. 2 Passio s. Agathae BHL 135. >Incipit passio sancte Agathe u[irginis] et m[artyris]< f. 40r col. 1: In diebus illis sub Decio imperatore … f. 42v col. 1: … ut merita / col. 2 / beate uirginis manifesta et probata omnes habuissent quia de periculo mortis et incendii eos suffragia martyris liberassent operante diuina uirtute qui suis sanctis gloriam semper tribuit et honorem cui est regnum et potestas in secula seculorum. Amen.
  • f. 42v col. 2-44v col. 1 Passio s. Valentini BHL 8460 >Incipit passio sancti Valentini m[artyris]< Propheta loquitur ad dominum secundum altitudinem tuam
  • f. 44v col. 1-48r col. 1 Passio s. Iulianae BHL 4523. >Incipit passio sanctę Iulianę uirginis et M[artyris]< col. 2: Martyrum sanctorum perseuerantia comprobata eo usque /
    7ᵉ ligne claustris suis erueret.
    Denique temporibus Maximiani imperatoris persecutoris (Note: Texte contaminé, manuscrit de base de la famille G, groupe II, avec variantes des familles W et C. cf. K.-E. Geith, Priester Arnolts Legende von der heiligen Juliana, Phil. Diss. Fribourg-en-Br., 1965. p. 35 et sqq. )
  • f. 48r col. 1-50r col. 1 Passio s. Georgii BHL 3373. >Incipit passio sancti Georgii martiris< Dacianus igitur imperator diabolica dominatione arreptus
  • f. 50r col. 1-51v col. 2 Passio s. Marci BHL 5276. >Incipit passio sancti Marci euangelistę< col. 2: Per idem tempus quo dispersi erant apostoli in toto orbe
  • f. 51v col. 2-52r col. 2 Passio s. Vitalis BHL 8699. >Passio sancti Vitalis et martyris (?)< Vitalis igitur pater sanctorum martyrum Geruasii et Protasii miles consularis dum fuisset cum Paulino iudice suo Rauennam ingressus
  • f. 52r col. 2-53r col. 1 Vita s. Philippi BHL 6814. >Incipit assumptus s. Philippi a[postoli]< Post ascensionem domini saluatoris per annos uiginti
  • f. 53r col. 1-53v col. 1 Passio s. Iacobi minoris apostoli BHL 4094 et 4089. >Eodem die passio sancti Iacobi apostoli fratris domini< Tempore illo suscepit ecclesiam Ierosoli-/ col. 2. / morum frater domini Iacobus … BHL 4094. … in eodem loco prope templum. Hic est qui extitit ueritatis testis Iudeis et gentibus quia Ihesus est Christus BHL 4089.
  • f. 53v col. 1-55r col. 1 Inuentio sanctae Crucis >In Inuentio [sic] sancte Crucis< Tempore quo Constantinus imperator factus est christianus et a beato Siluestro Rome baptizatus … mutilé: … saluatorem mundi Sancta quoque Helena (un mot rogné) a quo studio col // (texte non identifié).
  • f. 55v col. 2-59v col. 1 Passio sanctorum Alexandri papae, Euentii, Theoduli, Hermetis et Quirini BHL 266. >Incipit passio sanctorum martyrum Alexandri, Euentii, Theodoli/< (l'initiale a été découpée): [Quin]to loco [a beato] Petro apostolo [ro]mane urbis [ec]clesie cathedram
  • f. 59v col. 1-61r col. 1 Passio s. Gordiani BHL 3612. >Incipit passio sancti Gordiani m[artyris]< Temporibus Iuliani impiissimi imperatoris diuulgati sunt christiani
  • f. 61r col. 1-61v col. 2 Passio s. Pancracii BHL 6423. >Incipit passio s. Pancratii M[artyris]< In illis temporibus immanis persecutio fuit christianis ut thurificarent sub Diocletiano
  • f. 61v col. 2-66v col. 2 Passio sanctorum Nerei et Achillei et sociorum BHL 6058, 6060-6064.
    • (f. 61v-64v col. 1) Gesta BHL 6058. >Incipit passio sanctorum Nerei et Achillei<
      • (prol.) Nisi studeat uigilentia catholicorum securitatis suę …–… atque letantes peruenisse
      • (texte) Primum itaque ad edificationem omnium quorum
    • (f. 64v col.-65r col. 2) Rescriptum Marcelli BHL 6060. >Rescriptum Marcelli pape< Marcellus seruus Christi sanctis confessoribus Nereo et Achilleo. Lectis litteris uestris gaudio sum repletus
    • (f. 65r col. 2-65v col. 2) Passio ss. Petronillae et Feliculae BHL 6061. >Vita s. Petronellę uirginis< Petronellam itaque bene nostis
    • (f. 65v col 2-66r col. 1) Passio s. Nicomedis BHL 6062. pas de titre. Sanctus autem Nicomedes presbyter in speluncis
    • (f. 66r col. 1-col. 2 (ligne 22)) Passio ss. Nerei et Achillei BHL 6063. >Incipit rescriptum Euticetis Victorini et Matronis< Eutices Victorinus et Maro serui domini nostri Ihesu Christi Marcello. Sicut uenerunt litere tue ad sanctos Nereum et Achilleum
    • (f. 66r col. 2-66v col. 2) Passio ss. Eutychetis, Victorini et Maronis BHL 6064. pas de titre. Accepto hoc scripto Marcellus germanum suum misit
  • f. 66v col. 2-71r col. 2 Vita s. Gengulfi (seu Gangolfi) BHL 3328.
    • >Incipit prologus in uitam sancti Gangolfi m[artyris]< Veneranda commemoratio beatissimi Gangolfi egregii confessoris
    • (texte) >Vita et passio eiusdem.< Vir itaque domini sanctus Gangolfus alto parentum germine
  • f. 71r col. 1-73r col. 1 Passio s. Bonifatii martyris Tarsi BHL 1413. >Passio sancti Bonifatii martyris Tarsi< Temporibus Diocletiani quarti et Maximiani ter impiissimorum imperatorum
  • f. 73r col. 1-75r col. 2 Passio ss. Marcellini et Petri BHL 5231. >Incipit passio sanctorum martyrum Marcellini et Petri< Benignitas saluatoris nostri martyrum perseuerantia
  • f. 75r col. 2-95r col. 2 Othlonus, S. Emmerammi monachus: Vita s. Bonifatii Moguntini BHL 1403.
    • >Incipit prologus uenerabilis presbyteri Otholoni [sic] et monachi sancti Bonifacii in uita eius< Petitionibus uestris fratres Fuldenses prout scientie meę
    • (texte) f. 77r col. 1 >Incipit liber de uita et uirtutibus sancti Bonifacii archiepiscopi et m[artyris].< Cum gens Anglorum sacre fidei iugo per sancti Gregorii pape
    • (f. 87v col. 1 (liv. II)) In priori quidem libella prout ingenioli nostri
    • (f. 95r col. 2) (chapitre additionnel) [De aduentu sancti patris nostri Bonifacii] Anno dominice incarnationis septingentesimo XXX° VIII° indictione VIᵃ imperante Leone Augusto et Karlo glorioso duce Francorum et Liutbrando rege Longobardorum Bonifacius uenerabilis prebiter anglus …–… et meridie marcha per tria miliaria protendatur.
      • éd. W. Levinson, Vitae s. Bonifatii archiepiscopi Moguntini, Hanovre, 1905, p. 111-217 (chapitre additionnel: p. 216-217 en note).
  • f. 95v col. 1-98r col. 1 Passio ss. Primi et Feliciani BHL 6922. >Incipit passio sanctorum martyrum Primi et Feliciani< Temporibus Diocletiani et Maximiani imperatorum adeo seua fuerat
  • f. 98r col. 1-102r col. 2 Passio s. Barnabae BHL 985. >Incipit passio s. Barnabe<
    • (prol.) Redemptor et saluator noster dominus Ihesus Christus antequam
    • (texte) f. 98r col. 2 Denique iste Barnabas sanctissimus qui et Ioseph unus est ex
  • f. 102r col. 1-103r col. 1 Passio s. Basilidis BHL 1019. >Incipit passio s. Basilidis et aliorum< col. 2: Beatus Basilidis cum esset in officio Platonis prefecti dixit ei
  • f. 103r col. 1-106v col. 1 Passio ss. Viti, Modesti et Crescentiae BHL 8712. >Incipit passio s[anctorum] m[artyrum] Viti Modesti et Cres[centiae]< In prouincia Lucania sub tempore Diocletiani et Antonini
  • f. 106v col. 1-109r col. 1 Passio s. Nazarii BHL 6042. >Incipit passio sanctorum martyrum Nazarii Geruasii et Protasii< Sanctus Nazarius secundum seculi dignitatem clarissimis natalibus
  • f. 109r col. 1-110v col. 1 Ps. Ambrosius: Epistula II (alias LIII): Inuentio et passio ss. Geruasii et Protasii BHL 3514. >Reuelatio que facta est ad sanctum Ambrosium de corporibus Geruasii et Protasii< Ambrosius seruus Christi fratribus per omnem Italiam in domino ęternam salutem. In diuinis uoluminibus reus subscribitur (texte), f. 109r col. 2 l. 4: In diebus transacte nuper quadragesime cum dominus mihi donasset …–… credens in orationibus eorum consequi misericordiam domini nostri Ihesu Christi qui cum patre in secula seculorum. Amen.
  • f. 110v col. 1-117v col. 1 [Gozwinus Moguntinus: ] Passio s. Albani BHL 200. Les deux prologues manquent. >Passio s[ancti] Albani mart[yris]< Postquam ęterni patris unigenitus et uerbum Dei ad reparationem nostram
  • f. 117v col. 2-119v col. 1 Passio ss. Gallicani, Iohannis et Pauli BHL 3236. >Incipit passio sanctorum martyrum Iohannis et Pauli< Sub Constantino // f. 118r col. 1 // Augusto Gallicano duce romani exercitus
  • f. 119v col. 1-120r col. 2 Passio ss. Gallicani, Iohannis et Pauli BHL 3238. >en marge: In natali Iohannis et Pauli< Preterea Iulianus Cesar captus cupiditate sacrilega
  • f. 120v col. 1-122v col. 1 Uranius: Epistula de obitu s. Paulini Nolani ad Pacatum BHL 6558. >De uita et conuersatione sancti Paulini episcopi et conf[essoris]< Domino illustri et in Christo merito uenerabili Paccato Vranius presbyter. Litteris nobilitatis tuę sollicitor ut tibi uitam et obitum sancti Paulini …–… continuo nauigare dispono. Obiit sanctus Paulinus episcopus decima kl. iulii.
  • f. 122v col. 1-125v col. 1 Passio s. Erasmi BHL 2578. >Incipit passio sancti Herasmi episcopi et m[artyris]< Facta est persecutio christianorum a Diocletiano imperatore
  • f. 125v col. 1-131r col. 2 Passio septem dormientium BHL 2315. >Incipit passio VII dormientium< In tempore illo regnante impio Decio impera[tore facta est] ingens persecutio
  • f. 131r col. 2-133v col. 2 Passio quadraginta martyrum BHL 7537. >Incipit passio sanctorum XL martyrum // f. 131v col. 1 // Qui in Sebastia ciuitate consummati sunt Gorgonius Candidus< Hi omnes simul quadraginta passi sunt temporibus Licinii imperatoris … expl. inachevé ou mutilé: … ab eodem hoc facere quod periculosius esset horum custodia //.
    • éd. Bibliotheca Casinensis, III, Florilegium, Mont-Cassin, 1877, p. 58-60, col. 2 ligne 41.
  • f. 134r col. 1-144r col. 2 Ps. Amphilochius: Vita s. Basilii (transl. lat. Euphemii) BHL 1023. >Incipit uita sancti Basilii archiepiscopi Capadotie edita ab Amphilochio episcopo Yconie< (prol.) Dilectissimi non erat indecorum fideles filios patris contristari defunctione (texte), col. 2: De tempore quo doctrinę uacauit et de conuersione magistri eius. Basilius itaque solus ut sic dicam in terra equalem
  • f. 144r col. 2-146v col. 1 [Fortunatus: ] Vita s. Hilarii episcopi Pictauensis BHL 388S. Le prologue manque. >Incipit uita sancti Hilarii episcopi< Igitur beatus Hilarius Pictauorum urbis episcopus regione Equitania [sic] …–… Ita beatissimus Hilarius de presenti seculo migrauit cum gloria ad Christum terra plorante cęlo gaudente. Suivi d'une addition éditée en note d'après un « Codex Compendiensis » dans les éd. cit. infra: Obiit autem prefatus pontifex Hilarius die iduum ianuarium qui uiuit et regnat cum patre in secula seculorum. Amen.
    • éd. Migne, P.L. 9, col. 186-194, et 88, col. 441-448.
    • B. Krusch, M. G. H., Auctores antiquissimi, IV, 2, Berlin, 1885, p. 1-7.
  • f. 146v col. 1-147r col. 2 Vita s. Felicis Romani presbyteri BHL 2885. >Incipit uita sancti Felicis presbiteri< Factum est post completionem beatissimi Felicis presbiteri alius Felix … suivi de l'addition: … Sepultus est autem iuxta urbem in loco qui dicitur Pineis ubi claris uirtutibus fulget.
  • f. 147r col. 2-160v col. 1: [Odo Fossatensis: ] Vita s. Mauri Glannafoliensis BHL 5773. >Incipit prologus in uitam s. Mauri abbatis< (Epistula Fausti): Factus [sic] famulorum Christi famulus et uiuificatore animarum nostrarum
    • (f. 148r col. 2) >Incipit uita sancti Mauri abbatis<
      • (prol.) Postquam diuinitas domini nostri Iesu Christi quę miraculis
      • (texte) Beatissimus igitur Maurus clarissimo senatorum genere
  • f. 160v col. 1-165r col. 2 [Ps. Goldscherus Trevirensis: ] Vita ss. Eucharii et Valerii et Materni BHL 2655. >Incipit uita s[anctorum] episcoporum Eucharii Valerii Ma[terni]< (prol.) [Q]uamuis beata uita sanctorum apud omnipotentem (texte), f. 160v col. 2 ligne 9: Igitur postquam beatissimus Petrus apostolus Antiochenam ęcclesiam
  • f. 165r col. 2-172v col. 1 [Cogitosus: ] Vita s. Brigidae Kildariae BHL 1457. >Incipiunt capituli in uita sancte Brigide u[irginis]<
    • (f. 165v col. 1) table des 32 chapitres de la uita.
    • (prol.), col. 2 (le début manque): Sancta Brigida egregiis crescente uirtutibus et fama bonarum rerum
    • (f. 166r col. 1) Sancta itaque Brigida quam deus presciuit … (les dernières lignes manquent): … que in die kalendarum Februarium mensis dormiens secura sarcinam deiecit carnis et Agnum Dei in celestibus mansionibus secuta est.
    • éd. Migne, P.L. 72, col. 775-790 C.
  • f. 172v col. 1-176r col. 2 Paulus Diaconus: Vita s. Gregorii Magni BHL 3639. >Incipit uita s[ancti] Gregorii pape. Edita a Paulo Longobardorum historiografo< Gregorius urbe Roma a patre Gordiano editus non solum expectabili senatorum prosapia
    • éd. W. Stuhlfath, Gregor I. der Grosse, Heidelberg, 1913, p. 98-108.
  • f. 176r col. 2-179r col. 1 Vita s. Gertrudis Magnae BHL 3492. >Incipit Vita sancte Gertrudis ui[rginis]<
    • (prol.) Venerabilis Dei famule Gertrudis ortum
    (texte) Cum ergo supradicta Dei famula intra septa
  • f. 179r col. 1-2 Miracula s. Gertrudis Magnae BHL 3496. pas de titre. Eodem uero obitus sui die eaque hora taliter …–… uirginis sacre effugantur. Quę omnia dominus ad laudem et gloriam nominis sui facere dignatur cui est honor […] in secula seculorum. Amen.
  • f. 179r col. 2-182r col. 2 Miracula s. Gertrudis uirginis BHL 3500 c. >Incipit prefatio de uirtutibus s[ancte] Gertrudis uir[ginis]<
    • (prol.) f. 179v col. 1 Adiuuante domino Ihesu Christo precipiente etiam uenerabili matre
    • suivi, col. 1-2 de la table des chapitres. (texte) col. 2 Incipit textus. Postquam beata Gertrudis a seculo migrans
    • (f. 181v col. 1) Nec hoc silendum est
      • cf. BHL 3500.
    Que pergens cum omnibus glorificat deum atque ita omnibus diebus uitę suę in sanitate sibi data perman[sit].
  • f. 182r col. 2-190v col. 2 [Paulinus Mediolanensis: ] Vita s. Ambrosii Mediolanensis BHL 377. >Incipit prefatio in uitam s. Ambrosii episcopi<
    • (prol.) [H]ortaris uenerabilis pater Augustine ut sicut
    • (texte) f. 182v col. 2 Incipit uita s. Ambrosii episcopi. Igitur posito in administratione prefecture Galliarum …–… ueniam peccatorum sit mihi premium fugisse supplicium.
    • éd. crit.: M. Pellegrino, Paolino di Milano, Vita di s. Ambrogio, Rome, 1961 (Verba Seniorum, N.S. 1).
  • f. 190v col. 2-197v col. 2, 206r col. 1-213v col. 2, 198r col. 1-201r col. 1 [Wibertus Tullensis: ] Vita s. Leonis IX papae BHL 4818. >Incipit prologus in uita s[ancti] Leonis noni papae<
    • (prol.) Viam igitur uniuerse carnis ingresso pontifici
    • (texte) f. 191r col. 2 >Incipit uita beati Leonis VIIII pape.< f. 191v col. 1 Reuerendus igitur Bruno utriusque parentis lineam
    • (f. 208r col. 1, liv. II) Suscepti munus operis
    mirabilia a quibus etiam sibi cantatur laus et gratiarum actio in secula seculorum. Amen.
  • f. 201r col. 1-202v col. 2 Miracula Leonis IX Romae patrata BHL 4821. pas de titre au début. Tercia die post sepulturam facta sunt duo miracula … incomplet: … per sancti uiri meritum sanitati pristine domino annuente restitute sunt. >Explicit uita s. Leonis noni pape.<
    • éd. Migne, P.L. 143, col. 534 B-537 B (§ I2-19 milieu).
  • f. 202v col. 1-205v col. 2, 214r col. 1-216v col. 2 Vita s. Walpurgae (seu Waldburgis) uirginis BHL 8769. >Incipit uita s[ancte] Walpurge uir[ginis]< Le prologue manque. Aduenientibus quondam multis mercatoribus Romam
  • f. 216v col. 2-223v col. 1 [Eberwinus, abbas S. Martini Treuirensis: ] Vita s. Symeonis BHL 7963.
    • >Incipit prologus in uitam s[ancti] Symeonis< (prol.) f. 217r col. 1 Domino et uenerabili Popponi archiepiscopo frater Eberwinus Mones immo iubes sanctissime pater
    • (texte) Incipit uita s[ancti] Symeonis confessoris Treueris quiescentis. Igitur uir Dei Symeon patre greco
  • f. 223v col. 1-228r col. 1 Lupus Ferrariensis: Vita s. Maximini Treuirensis episcopi BHL 5824. >Incipit prologus in uitam s[ancti] Maximini episcopi<
    • (prol.) Lupus Waldoni suo salutem. Amicos honestis certare officiis
    • (texte), col. 2, inc. mutilé: [cla]rissimis // f. 224r col. 1 // est ortus natalibus. Si quidem antiquam … (les 5 premiers mots manquent).
  • f. 228r col. 1-231r col. 1 [Ephraem archidiaconus: ] Vita s. Mariae meretricis neptis Abrahae eremitae BHL 12. >Incipit uita sancte Marię peccatricis< (le chap. 1 manque): Habuit uir beatus Abraham carnis propinquante germanum … (chap. 2). expl. incomplet: … quinquaginta siquidem tot annos conuersionis magna cum deuotione atque humilitate ualde sincera institutum spiritale compleuit bonorum omnium summisque patribus infulis coadunatus eterneque memorie in Christo consecratus cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen. fin du chap. II avec variantes et additions.
    • éd. Migne, P.L. 73, col. 651-658 D.
  • f. 231r col. 1-234r col. 1 [Iacobus diaconus (?): ] Vita s. Pelagiae (transl. lat. Eustochii) BHL 6605. >Incipit conuersio sancte Pelagie peccatricis< col. 2. (prol. interpretis): Verba sacerdotis tanti cęlata latinis (praef.): Magnas semper domino gratias referre debemus (texte), ligne 4 depuis le bas de la col. 2.: Venerabilis Antiocenę ciuitatis episcopus pro quadam causa euocauit ad se
    • (f. 231v col. 2) … ut presenti seculo placeat et omnibus desiderabilis uideatur ne cuiquam suorum amatorum turpis //
      • éd. Migne, P.L. 73, col. 665 B8;
      • éd. P. Petitmengin, p. 234, § 9, ligne 56.
    • un feuillet manque.
    • (f. 232r col. 1) //et adprehendens pedes sancti episcopi uehementer eiulauit
      • éd. Migne, col. 667 BC;
      • éd. P. Petitmengin, p. 239, § 24 ligne 136.
    (conclusio): cum qua nos omnipotens Deus faciat inuenire misericordiam in illa die quo ipsius est honor gloria in secula seculorum. Amen. Texte B, cf. P. Petitmengin et socii, ouvr. cit. supra, 1977, p. 6 et 1980, p. 291.
    • éd. Migne, P.L. 73, col. 663-665 B, 667 BC-672 (texte différent).
    • éd. crit., P. Petitmengin et socii, Pélagie la pénitente. Métamorphoses d'une légende. I. Les textes et leur histoire, Paris, 1981, p. 231-249 (texte B).
  • f. 234r col. 1-238r col. 2 [Antonivs: ] Vita s. Symeonis Stylitae BHL 7957. >Incipit uita sancti Symeonis qui in columna stetit< col. 2: Sanctus Symeonis ex utero matris suę
  • f. 238r col. 2-242r col. 1 [Iocundus presbyter: ] Vita s. Seruatii episcopi BHL 7617. >Incipit uita sancti Seruatii episcopi< Ad illuminandum humanum genus multas in hoc mundo …–… In quo cum multo studio et summa ueneratione eius sanctum corpus translatum est ibi nunc magnis uirtutibus pollet dominus noster Ihesus Christus. Qui uiuit et regnat in secula seculorum. Amen.
  • f. 242r col. 1-244r col. 2 Passio s. Victoriae BHL 8591. >Incipit passio s[ancte] Victorie uir[ginis] et m[artyris]< Factum est ut illustris uir Aurelianus …–… uermium expirauit. Passa est autem a carnifice Taliarco sancta Victoria decimo kalendas ianuarias cum laudibus Christi cui et imperium in secula seculorum. Amen.
  • f. 244 col. 2-252v col. 2 Passio s. Martinae BHL 5588. >Incipit passio s[ancte] Martine uir[ginis] et m[artyris]< Regnante primo omnium in ambitu totius orbis
  • f. 252v col. 2-257r col. 2 Passio s. Theclae BHL 8020 g-recension Ca de Gebhardt. >Incipit passio sancte Tecle uir[ginis] et m[artyris]< Tempore illo ueniente Paulo Iconium post fugam Antiochię fuerunt ei duo comites
    • éd. crit.: O. von Gebhardt, Passio s. Theclae virginis (Texte und Untersuchungen…, XXII), Leipzig, 1902.
  • f. 257r col. 2-262r col. 1 [Adrevaldvs Floriacensis: ] Historia translationis s. Benedicti BHL 1117.
    • (Praef.), titre: >Incipit prefatio de translatione corporis sancti Benedicti abbatis sororisque Scolasticę beatissimę uirginis< Si quis forte requirit quo tempore preciosus Christi confessor paterque monachorum Benedictus in hac uita florueritf. 257v col. 2 quadragesime tempore inclusus et remotus a mundi strepitu mansit. Cette préface inédite et inconnue d'A. Vidier (Note: A. Vidier, L'historiographie à Saint-Benoît-sur-Loire et les miracles de saint Benoît, Paris, 1965, p. 141-147 et 249-253.) se trouve aussi dans le ms. Stuttgart, Württemb. Landesbibl. XIV, 16 (XIᵉ s.) f. 209 (Note: M. S. Buhl et L. Kurras, Die Handschriften der ehemaligen Hofbibliothek Stuttgart, IV, 2: Codices physici…, Vitae sanctorum (HB XIV 1-28), Wiesbaden, 1969, p. 108.).
    • (texte), titre: >Aduentus exceptioque corporis beatissimi patris Benedicti in agrum Floriacensem feliciter incipit.< Cum diu gens Longobardorum infidelitatis suę tenebris careref. 261r col. 2 ut si scriberentur proprio indigerent libro prestante omnipotentia diuinitatis domini Ihesu Christi saluatoris nostri cuius […] semper in secula seculorum. Amen.
    • suivi d'un argument: >Argumentum de eadem translatione< Quoniam auditu comperimus an [non]-// f. 261v col. 1 //-nullis dubitari [de translatione] (Note: Mots effacés.) corporis gloriosi patris Benedicti a Beneuentana prouincia in Gallias …–… His omnibus maximam prebet auctoritatem subiecta epistula a Zacharia romano papa uniuersis Gallie episcopis pro receptione corporis eius directa. Cet argument ou épilogue inédit se trouve aussi dans le ms. Stuttgart XIV 16, f. 219 (Note: M. S. Buhl et L. Kurras, Catal. cit., p. 108.).
    • éd. (texte seul): Migne, P.L. 124 col. 901-910.
  • f. 262r col. 1-2 Zacharias papa: Epistula 17 ad episcopos Francorum
    Zacharias episcopus seruus seruorum Dei sanctę sedi principis apostolorum beati Petri presidens omnibus episcopis ac presbyteris ecclesie Francorum salutem.
    Egregius apostolus ait Diligentibus Deum omnia cooperantur
    …–… prefati religiosi Dei serui sunt permoti. Valete.
    Filiation: Texte conforme à celui qui est inséré dans les Miracula s. Benedicti .
    • éd. Migne, P.L. 89, col. 955, et (avec variantes) P.L. 124, col. 917 (Note: Dans le liv. l, chap. 15 des Miracula s. Benedicti d'Adreualdus Floriacensis.).
    • éd. critiques: W. Gundlach, Epistulae Merowingici et Karolini aeui, I (Mon. Germ. Hist., Epistulae III), Berlin, 1892, p. 467-468.
    • J. Hourlier, La lettre de Zacharie, dans Studia monastica, 21, 1979, p. 242-243.
  • f. 262r col. 2-263r col. 2 Theodoricvs Floriacensis: Illatio s. Benedicti BHL 1122.
    • >Incipit apollogetica prefatio cuiusdam Theoderici monachi ad uenerabilem Richardum Fuldensem abbatem< Exigis a me mi pater reuerende Richarde quatenus aliquo tibif. 262v col. 2 et gaudio ueneremur prestantius. Vndique me inquam // éd. cit. infra, p. 221 ligne 19, peu avant la fin de la praef.
    2 feuillets manquent. (texte) f. 263r col. 1 inc. mutilé: // rando totum illud Ligeris spatium quod fere ab Aurelianensi ripa usque ad Floriacum … chap. 8 milieu, éd. cit. infra, p. 228 ligne 10. expl. incomplet, f. 263r col. 2., ligne 14: … desiderio sancti patris discipuli locum illum resarcire ac in pristinum encemare (?) modum curauerint. Chap. 10 et dernier milieu, éd. cit., p. 229.
    • éd. J. A. Bosco (Dubois), Floriacensis vetus Bibliotheca…, Lyon, 1605, I, p. 219-221, 228-229.
  • f. 263r col. 2-265r col. 2 Appendices au même texte:
    pas de titres; ces appendices suivent sans séparation le texte de l'Illatio .
    • 1. Illis uero tam pia labori insudantibus contigitf. 264v col. 2. magno perfusi gaudimonio [sic] ad propria sunt regressi. Benedicentes per omnia Deum. Récit d'une tentative des moines du Mont-Cassin pour récupérer le corps de s. Benoît.
    • 2. Nuper quoque propemodum luculentis temporibus quiddam …–… ad propria sunt regressi laudantes et benedicentes dominum. Qui uiuit et reg[nat] in secula s[eculorum]. A[men]. Récit d'un miracle.
    • éd. d'après le ms. Bruxelles Bibl. royale 8873-8878 (XIIᵉ s.) f. 59… : Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Regiae Bruxellensis, II, Bruxelles, 1889, p. 258-261.
Origine du manuscrit: Allemande, peut-être l'abbaye de Weissenau (voir Possesseurs), dont l'enlumineur: Fr[ater] Rufillus (cf. f. 244r) serait l'un des moines.
Provenance du manuscrit: L'abbaye de Prémontrés de Saint-Pierre de Weissenau (diocèse de Constance, Wurtemberg), f. 265v, ex-libris inachevé: Iste liber est sancti Petri in [Augia minori] (XIIIᵉ ou XIVᵉ s.); le manuscrit est probablement le «Passionarium magnum partim in I volumine» mentionné dans le catalogue des manuscrits de Weissenau du XIIIᵉ s. (éd. P. Lehmann, op. cit. infra, p. 412 l. 12). Bonaventura Brem († 1818), dernier abbé de Weissenau, qui s'appropria une partie de la bibliothèque, d'après une bande de papier collée en haut du f. 1r qui porte ces mentions imprimées: Bonaventura. Abbas Minoraug[iensis] . Le comte Franz von Baratti († 1835), au château de Liebenau, puis le comte Georg von Waldburg-Zeil, jésuite (cf. P. Lehmann, op. cit. infra, p. 598). Celui-ci donna ou vendit le manuscrit au Musée du prince de Hohenzollern à Sigmaringen où il reçut le n° 9 (encore visible au verso du plat supérieur et au f. 1r) (Note: Je remercie M. Pierre Petitmengin et M. François Dolbeau qui m'ont signalé la provenance de ce manuscrit découverte par M. l'abbé R. Etaix qui a fait le rapprochement avec le ms. Sigmaringen 9.).
Acquisition du manuscrit: Acquis par Martin Bodmer en juin 1948 «aus Hohenzollern Besitz» à une «Auktion Kundig», Genève (on a joint au manuscrit une coupure d'un catalogue de vente en français où ce Passionale semble avoir porté le n° 1).
Bibliographie:
  • F. A. Lehner, Fürstlich Hohenzollern'sches Museum, Verzeichnis der Handschriften, Sigmaringen, 1872, p. 8-16, n° 9.
  • F. De Mely, Les primitifs et leurs signatures. I. Les miniaturistes, Paris, 1913, p. 16 et fig. 22 = initiale du f. 244r .
  • P. Lehmann, Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. I. Die Bistümer Konstanz und Chur, Munich, 1918, p. 409 (brève mention sous la cote Sigmaringen 9).
  • W. Levison, Passiones Vitaeque sanctorum aevi Merovingici. Conspectus codicum hagiographicorum (M. G. H., Scriptores rerum Meroving. VII), Hanovre-Leipzig, 1919, p. 681-682, n° 737 (description partielle).
  • B. Gagnebin, Une source capitale pour la recherche à Genève: la Fondation Martin Bodmer, dans Genava, XX, 1972, p. 16-18, fig. 16-19 = initiales des f. 75r, 95v, 73r et 244r.
  • P. Petitmengin et socii, Les vies latines de sainte Pélagie. Inventaire des textes publiés et inédits, dans Recherches augustiniennes, XII, 1977, p. 19 n° 29.
  • P. Petitmengin et socii, Les vies latines de sainte Pélagie, II. Compléments à l'inventaire et classement des manuscrits du texte B, ibid., XV, 1980, p. 291.
  • Elke Wenzel, Die Mittelalterliche Bibliothek der Abtei Weissenau, Frankfurt am Main, Peter Lang, 1998 (Europäische Hochschulschriften, Reihe XV, 73).