Schaffhausen, Ministerialbibliothek, Min. 70

Gamper Rudolf / Knoch-Mund Gaby / Stähli Marlis, Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Ministerialbibliothek Schaffhausen, Dietikon-Zürich 1994, S. 172-175.

Per gentile concessione di Urs Graf Verlag, Dietikon. Tutti i diritti sono riservati all'editore.
Titolo del codice: Homiliae et sermones sanctorum patrum
Luogo di origine: Schaffhausen
Datazione: um 1100
Segnatura precedente: 69
Supporto materiale: Pergament
Dimensioni: 289 Blätter
Formato: 39,5 x 28 cm
Numerazione delle pagine: Neuere Foliierung: 1. 1a. 2-256. 256a. 257-287.
Composizione dei fascicoli: (2+IV)9 + 2 IV25 + III31 + 22 IV207 + III213 + 8 IV276 + (V+1)287. Alte Lagenzählung .I.-.XXXV. (mit Korrekturen).
Condizione: 1a herausgeschnitten, 78rb Initiale herausgeschnitten.
Disposizione della pagina: Blindliniierung. Schriftraum 28,5-29 x 20-20,5, zweispaltig (9-9,5), 40 Zeilen.
Tipo di scrittura e mani: Karolingische Minuskel von einer Haupthand, die ersten vier Zeilen von einer Anlagehand, 287ra-287va von einer anderen Hand.
Decorazione:
  • Überschriften und Explicits in roter Rustica, teilweise gestreckt.
  • Initien teilweise in schwarzer Rustica, bei den Hochfesten in Ziercapitalis und gestreckter Rustica, Zeilen wechselnd rot und schwarz.
  • Zählung der 215 Sermones .I.-.CCXII. (.CXII. doppelt gezählt, je ein Sermo nach .XLI. und .CXXVII. nicht gezählt).
  • Bei den Sermones 8-10zeilige Rankeninitialen mit Knollen und Zierklammern, seltener 11-13 und 6-7zeilig, ausnahmsweise 3-5zeilig, teilweise mit Tieren, Fabeltieren oder Menschenköpfen (bisweilen gehörnt). 286rb beim letzten Sermo fehlen Zählung, Auszeichnungsschrift und Initialen.
  • Bei den Capitula und einzelnen Festtagen, zum Beispiel 2va und 6ra (Pentecostes), 136vb-137rb (Joh. Bapt.), 151vb-152ra (Petrus et Paulus), 178ra (Assumptio Mariae), 213vb (Omnes sancti), 272vb-273ra (Ded. eccl.), 12-25zeilige Rankeninitiale mit Knollen und Zierklammern in roter Federzeichnung, Textanschluss z.T. in 4zeiligen Rankeninitialen.
Aggiunte: Wenige Korrekturen marginal, interlinear und auf Rasur. Zitatzeichen, Notamonogramme und Notae, 165ra Iste liber, Federprobe 13. Jh. (?).
Legatura: Allerheiligeneinband des 15. Jhs. Heller Schweinslederbezug. Kapitale mit Leder umflochten. Je fünf Hutbuckel. Ehemals zwei nach vorn greifende Langriemenschliessen, Messingdorne im Vorderdeckel und Messingplättchen auf dem Rückdeckel erhalten. Papierschild des 19. Jhs. Spiegelblatt vorne (Bl. 1) abgelöst, hinten entfernt, minimale Leimabdrücke (karolingische Minuskel, Neumen).
Contenuto:
  • 1r leer.
  • 1va-287va Sermonessammlung mit Nennung der Autoren, die meistens korrekt, teilweise auch falsch zugeschrieben werden; abweichende Zuweisungen der Hs. in Klammern, oft nur unde supra bzw. eiusdem. Nachweise soweit in CC und PL; übrige Initien im Register.
    • (1va-136vb) Sermones de tempore. Vig. Pentecostis - Adventus.
      • (1va) Capitula: >Incipiunt capitula in omelias et sermones sanctorum patrum a vigilia pentecostes usque in adventum domini tam de dominicis quam de sanctis. Ut igitur compendium faceremus lectori placuit nobis<
      • (1avb und 2r) leer.
      • (2va) Text: >In vigilia pentecostes secundum Iohannem.< In illo tempore dixit dominus Iesus discipulis suis. Si diligitis me … (Io 14,15).
        • >Omelia Venerabilis Bede presbiteri de eadem lectione< Quia sancti spiritus hodie …–… oleum peccatoris impinguet caput suum.
      • (2va) Pent. mit Vigil. Beda Venerabilis. CC 122, S. 301-310; Leo. PL 54, Sp. 400-404; Gregorius. PL 76, Sp. 1220-1227; Maximus Taurinensis. CC 23, S. 160,1-28; Augustinus (Maximus). PL 39, Sp. 2093-2094, 2092-2093. Leo. PL 54, Sp. 411-415; Maximus Taurinensis. CC 23, S. 224-226; Augustinus (Maximus). PL 39, Sp. 2087-2091; Augustinus (Leo). PL 39, Sp. 2094-2095. Leo. PL 54, Sp. 404-411.
      • (17rb) Fer. 1.-6. Augustinus. PL 39, Sp. 1909-1911; Hrabanus Maurus (Augustinus). PL 110, Sp. 261-262; Haimo Halberstadensis (Augustinus). PL 118, Sp. 564-567, 569-571; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 455-457; Hrabanus Maurus (Beda Venerabilis). PL 110, Sp. 274-277 (Schluss gekürzt).
      • (23va) Sabb. Hrabanus Maurus (Beda Venerabilis). PL 110, Sp. 278-279C (Schluss gekürzt).
      • (24rb) Dnca. in oct. pent. Beda Venerabilis. CC 122, S. 311-317.
      • (26va) Dnca. 1.-5. p. oct. pent. Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 103, S. 504-509; CC 104, S. 744-748; CC 104, S. 509-511; CC 103, S. 512-518; CC 103, S. 524-536; Ps.-Leo (Johannes Chrysostomus). PL 56, Sp. 1151-1154; Gregorius. PL 76, Sp. 1302-1312, 1266-1274
      • (42va) Gregorius. Accesserunt ad Iesum [Erant autem adpropinquantes] (Lc 15,1). Aestivum tempus quod corpori meo valde contrarium est loqui me de expositione R. Grégoire, Les homéliaires du moyen âge, Rom 1966, S. 237; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 276-278; Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 103, S. 526-530; CC 104, S. 739-743; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 278-280.
      • (52ra) Dnca. 6.-10. p. oct. pent. Augustinus. PL 39, Sp. 1830-1832 (Schluss gekürzt); Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 103, S. 531-537.4 (...concedere dignetur)
      • (65ra) Augustinus. PL 39, Sp. 1526-1529;
      • (67ra) Beda Venerabilis. PL 91, Sp. 951D-956;
      • (68va) Johannes Chrysostomus. Tria sunt que in misericordie opere Florilegium Casinense, Monte Casino 1873-1880, Bd. 2, S. 194; Gregorius. PL 76, Sp. 1294-1301.
      • (72vb) Dnca. 11.-15. p. oct. pent. Augustinus (Beda Venerabilis). PL 39, Sp. 2313-2315; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 289-290; Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 103, S. 542-545; Beda Venerabilis. CC 122, S. 220-224; Augustinus. PL 39, Sp. 1841-1842; Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 103, S. 539-541; Augustinus (Beda Venerabilis). PL 39, Sp. 1838-1839; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 296-298; Augustinus. PL 39, Sp. 1839-1841; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 298B-C (mit anderer Fortsetzung).
      • (90va) Dnca. 16.-20. p. oct. pent. Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 299-300; Augustinus. PL 39, Sp. 1880-1884; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 300-302A (Schluss gekürzt); Leo. PL 54, Sp. 450-453, 456-457, 453-456, 458-460; Gregorius. PL 76, Sp. 1228-1232; Augustinus. PL 38, Sp. 520-523; Augustinus. CC 41, S. 606-610, Z. 155 (Schluss gekürzt); Ps.-Petrus Chrysologus (Iohannes ep.). PL 52, Sp. 339-342 (Verf. nach CPL 932); Gregorius. PL 76, Sp. 1282-1293.
      • (118vb) Dnca. 21.-24. Augustinus. PL 39, Sp. 1855-1856; PL 38, Sp. 235-241; PL 40, Sp. 611-626; Hrabanus Maurus (Augustinus). PL 110, Sp. 76-78; Hrabanus Maurus (Gregorius). PL 110, Sp. 83-85, 87-90; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 307-308; PL 110, Sp. 95-97, 93-95, 92-93.
    • (136vb-227va) Sermones de sanctis. Vig. Johannis bapt. - Nativitas Andreae. >In vigilia sancti Iohannis Baptiste.< Lectio sancti evangelii secundum Lucam. Fuit in diebus … (Lc 1,5).
      • >Omelia Venerabilis Bede presbiteri de eadem lectione.< Venturus in carne …–… adpropria contempnenda perducatur.
      • (136vb) Joh. Bapt. mit Vigil. Beda Venerabilis. CC 122, S. 318-327.
      • (140rb) Maximus Taurinensis (Leo). PL 57, Sp. 762; Leo. Sancti Iohannis Baptiste natalicia hodie prosecuturus, tacere vellem et laborem A. Mai, Nova Patrum Bibliotheca, Rom 1844-1854, Bd. 1, S. 355; Maximus Taurinensis (Leo). CC 23, S. 17-19; Maximus Taurinensis (Leo). PL 57, Sp. 761-762; Augustinus (Leo). PL 39, Sp. 2118-2119; Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 104, S. 861-864; Augustinus. PL 39, Sp. 2117-2118; Maximus Taurinensis. PL 57, Sp. 383-390; Beda Venerabilis. CC 122, S. 328-334.
      • (150ra) Petrus und Paulus mit Vigil. Beda Venerabilis. CC 122, S. 342-348.
      • (151vb) Petrus et Paulus ap. Maximus Taurinensis. PL 57, Sp. 391-402B; CC 23, S. 2-4; PL 57, Sp. 762 (Addenda zu Sermo I in Vig. Petri et Pauli ap.); CC 23, S. 6-8.66 (Schluss gekürzt); Augustinus (Leo). PL 39, Sp. 2124-2125, 2119-2120. PL 57, Sp. 671-676; Augustinus. PL 39, Sp. 2125-2127, 2122-2124; Beda Venerabilis. CC 122, S. 141-147.
      • (162ra) Commemoratio Pauli ap. Johannes Chrysostomus. PG 50, Sp. 483-488. Hrabanus Maurus (Hieronymus). PL 110, Sp. 355-357 (noluerunt // Et omnis qui Textverluste: Sp. 356 B/C fehlen. et omnia possidentes // Sp. 357, letzte Zeilen fehlen)
      • (164ra) Fortsetzung: >Sermo ab hinc Augustini episcopi.<
      • (164rb) Petrus. Maximus. CC 23, S. 427-428.
      • (166ra) Maria Magdalena. Gregorius. PL 76, Sp. 1239-1246.
      • (168va) Jacobus ap. Beda Venerabilis. CC 122, S. 335-341.
      • (170vb) Laurentius. Leo. PL 54, Sp. 435-437; Maximus Taurinensis (Leo). CC 23, S. 13-15 (mit abweichendem Schluss); Augustinus (Leo). PL 39, Sp. 1913-1914; Maximus Taurinensis (Leo). CC 23, S. 414-415 (mit abweichendem Schluss). Augustinus (Leo). PL 39, Sp. 1914-1915; Maximus Taurinensis. PL 57, Sp. 408D-414.
      • (176va) Maximus Taurinensis Cum aliquid dilectissimi in amore creatoris in creatura eius dignis laudibus … R. Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux, Spoleto 1980, S. 260.
      • (176va) Assumptio Mariae mit Vigil.
      • (178ra) Assumptio Mariae. Hieronymus. PL 30, Sp. 122-142; Augustinus (Hieronymus). PL 39, Sp. 2130-2134; Hildefonsus Toletanus (Augustinus). PL 96, Sp. 267-269 (Spuria nach CPL 1257); Beda Venerabilis. PL 92, Sp. 470D-472A (Lücken: 471B und D.). Fortsetzung ab 190vb-191ra, III + IV nicht identifiziert.
      • (191ra) Bartholomaeus ap. >Omelia lectionis eiusdem.< Facta est contentio
      • (191va) Decollatio Johannis bapt. Ps.-Petrus Chrysologus (Johannes episcopus). PL 52, Sp. 549-552 (Verf. nach CPL 930); Ps.-Johannes Chrysostomus (Johannes episcopus). PL 95, Sp. 1508-1514 (Verf. nach CPL 931); Beda Venerabilis. CC 122, S. 349-357.
      • (197va) Nativitas Mariae. Fulbertus Carnotensis. PL 141, Sp. 320-324.
      • (200vb) Exaltatio crucis.
      • (203rb) Cornelius und Cyprianus. Maximus Taurinensis. CC 23, S. 35-36, 38-39 (ab 204rb Mitte mit längerem Schluss); PL 57, Sp. 425-428A (in Hs.: Cornelii anstatt Cypriani ).
      • (204vb) Matthaeus ap. et ev. Beda Venerabilis. CC 122, S. 148-155.
      • (207rb) Michael. Isidorus Hispalensis. PL 83, Sp. 554-558; Maximus Taurinensis. CC 23, S. 187-190.
      • (209vb) Lucas ev. Gregorius. PL 76, Sp. 1139-1149.
      • (213vb) Omnes sancti. Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 452-455 (Text übereinstimmend bis 215vb, Z. 23 dei preceptorum. Fortsetzung: sic et anachoritarum - congaudenti); Beda Venerabilis (Johannes ep.). PL 39, Sp. 2135-2137 (Verf. nach CPL 1369).
      • (220rb) Felicitas. Gregorius. PL 76, Sp. 1086-1089.
      • (221va) Vigilia Andreae ap. Beda Venerabilis. CC 122, S. 111-127.
      • (226vb) Andreas ap. Gregorius. PL 76, Sp. 1093-1095.
    • (227va-287va) Sermones de communi sanctorum. Vigilia Apostolorum - Dedicatio Ecclesiae. >In vigilia apostolorum< Ego sum vitis (Io 15,1).
      • >Omelia beati Augustini de eadem lectione< Iste locus evangelicus …–… communicare neglexit ut ei //Text bricht ab.
      • (227va) Vigilia apostolorum. Augustinus. CC 36, S. 527-529, 533.3-534 (Fortsetzung ab 228rb Manete inquit nicht identifiziert); Gregorius. PL 76, Sp. 1089-1092.
      • (231ra) Nativitas apostolorum. Hrabanus Maurus (Augustinus). PL 110, Sp. 66-68; Augustinus. CC 36, S. 543-555.5, Z. 24 (mit zahlreichen Lücken); Gregorius. PL 76, Sp. 1205-1210.
      • (236rb) Nativitas martyrum. Augustinus. CC 41, S. 391; PL 39, Sp. 2159-2160; PL 38, Sp. 1467-1469
      • (239ra) … ex pignore. PrestanteAmen. Dritter Abschnitt fehlt); PL 39, Sp. 2162-2163; PL 38, Sp. 1470-1471; Caesarius Arelatensis (Hrabanus Maurus). CC 104, S. 882-885; Maximus Taurinensis. PL 57, Sp. 429-432; Johannes Chrysostomus. Qui sanctorum merita religiosa caritate miratur quique iustorum Florilegium Casinense, a. a. O., Bd. 2, S. 196; Maximus Taurinensis (Johannes ep.). PL 57, Sp. 427-430; Maximus Taurinensis (Leo). PL 57, Sp. 707-710; Maximus Taurinensis (Leo). CC 23, S. 60-61 (erster Abschnitt mit Lücken) bzw. PL 57, Sp. 705-708; Gregorius. PL 76, Sp. 1259-1265; Leo. PL 54, Sp. 460-466.
      • (252va) Nativitas unius martyris. Hrabanus Maurus. PL 110, Sp. 68-70; Gregorius. PL 76, Sp. 1232-1238; PL 76, Sp. 1275-1281; Hieronymus. PL 26, Sp. 67-72B.
      • (259vb) Nativitas confessorum. Maximus Taurinensis (Leo). PL 57, Sp. 893-896; Fulgentius Ruspensis. CC 91 A, S. 889-896; Odo Cluniacensis (Fulgentius Ruspensis). PL 133, Sp. 837-840; Maximus Taurinensis (Fulgentius Ruspensis). PL 57, Sp. 415-418; Gregorius. PL 76, Sp. 1106-1109; PL 76, Sp. 1123-1127.
      • (268rb) De virginum. Augustinus. PL 40, Sp. 44-48; Gregorius. PL 76, Sp. 1114-1123.
      • (272vb) Dedicatio Ecclesiae. Faustus Reiensis (Augustinus). PL 57, Sp. 883-886 (Verf. nach CPL 966); Caesarius Arelatensis (Augustinus). CC 104, S. 897-900; Augustinus. CC 41, S. 193-201; Augustinus. PL 39, Sp. 2168-2170 (Text bricht ab in Mitte sechster Abschnitt);
      • (278ra) Leo. Beatos apostolos sermo divinus sub appellatione F. Liverani, Spicilegium Liberianum, Florenz 1863, S. 29; Beda Venerabilis. PL 94, Sp. 433-441; Beda Venerabilis. CC 122, S. 358-367. J. Leclerq, Pour l’inventaire des homiliaires manuscrits, in: Scriptorium 2 (1948), S. 195-214.
    • (287vb) leer.
Provenienza del manoscritto:
  • Ein Band der Item libri II omeliarum et sermonum per totum annum in den Nachträgen des Schaffhauser Bücherverzeichnisses um 1100.
  • Als 18 δ im Elenchus librorum von 1589, S. 32 und 59.
Acquisizione del manoscritto:
    Besitzeinträge:
  • 127r Iste liber est monasterii omnium sanctorum in Schaffusa ordinis Sancti Benedicti, 14. Jh.
  • 165rb Iste liber monasterii omnium sanctorum in Schaffusa, 14. Jh.
  • 207r Omnium sanctorum in Scfusa est iste liber ordinis Sancti Benedicti, 14. Jh.
  • 287v Iste liber omeliarum pertinet ad monasterium Omnium sanctorum in Schaffhusen, 14.-15. Jh.
  • 2r Bibliothecae Eccclesiae Scaphus. ad D. Johan., 17. Jh.
Bibliografia:
  • Boos, Katalog, 1877, S. 8;
  • Stuckert, Hss. des 11. Jhs., 1923, S. 117f., 126f.;
  • Bruckner, Scriptoria Bd. 6, 1952, S. 32-35 und 111-112, Taf. XXVII, XXXIII;
  • Butz, Katalog, 1994, S. 52, Nr. 41.