Per questo manoscritto sono disponibili le seguenti descrizioni

  • Aidan Conti, University of Bergen, Norway, for e-codices, 2014.
    Mostra la descrizione standard
  • P. Benedictus Gottwald, Catalogus Codicum Manu Scriptorum qui asservantur in Bibliotheca Monasterii O.S.B. Engelbergensis in Helvetia, Freiburg im Breisgau 1891, p. 68-77.
    (Descrizione aggiuntiva, attualmente visualizzato)
Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 44
Public Domain Mark

P. Benedictus Gottwald, Catalogus Codicum Manu Scriptorum qui asservantur in Bibliotheca Monasterii O.S.B. Engelbergensis in Helvetia, Freiburg im Breisgau 1891, p. 68-77.

Titolo del codice: Codex 44
Datazione: exaratus saeculo XIII ineunte
Segnatura precedente: olim signatus 3/9
Dimensioni: Foliorum 121
Formato: 285 : 183 mm
Condizione: imo ex uariis codicibus compactus. Inter folia 111. et 112. quatuor saltem folia excisa perierunt.
Disposizione della pagina: columnis binis
Tipo di scrittura e mani: variis manibus
Decorazione: Tituli rubricati, plurimae litterae initiales minio tantum sunt confectae, occurrunt etiam alternae rubro caeruleoque colore distinctae et in capite praecipuorum documentorum variis coloribus ornatae.
Contenuto:
  • 1°. Fol. 1-24'. Sermones in diversis anni festivitatibus sive in privatis diebus.
    • (Fol. 1.) >De instrumentis bonorum operum< (rubr) Quia officium praedicationis et doctrinae suscepimus
    • (eodem folio.) >Item alius< (rubr) Quia iustum est, ut omnes christianos sermone
    • (Fol. 1'.) >De misericordia.< (rubr) Justum est, ut unus quisque christianus divinam scripturam
    • (Eodem folio.) >De criminalibus et levioribus peccatis.< (rubr) De maioribus et minoribus peccatis, et si non
    • (Fol. 2.) >In adventu domini.< (rubr.) Hodie, fr. c. rogo et commoneo vos omnes, ut in
    • (Fol. 2'.) >In nativitate domine.< (rubr.) Hodiernam diem illustrat nativitas domini, sicut
    • (Eodem folio.) >In nativitate domine.< (rubr.) Johannes ev. dicit: Verbum caro factum est, hoc est verbum omnipotentis patris
    • (Fol. 3'.) >In nativitate domini.< (rubr.) Gaudeamus omnes et videamus ne sit inter nos
    • (Eodem folio.) >In nat. s. Stephani protom.< (rubr.) Heri celebravimus natalem diem sempiterni regis
    • (Fol. 4') >In nat. s. Joh. ap. et ev.< (rubr.) Johannes apostolus et evangeslista, in cuius
    • (Eodem folio.) >In octava domini.< (rubr.) Quamquam sanctam huius diei festivitatem
    • (Fol. 5.) >In epiphania.< (rubr.) Quamvis sciam quod unicuique vestrum
    • (Fol. 5'.) >Dom. II. p. epiph.< (rubr.) Audite apostolum dicentem: Deus caritas
    • (Eodem folio.) >Dom. III. post. epiph.< (rubr.) Matthaeus ait: Cum descendisset Jhesus de monte
    • (Fol. 6.) >Dom. IV. p. epìphan.< (rubr.) Ascendens Jhesus in naviculam etc. Lucas ev. dicit nobis
    • (Eodem folio.) >In purificatione s. Mariae.< (rubr.) Hodierna solempnitas quam semper
    • (Fol. 6'.) >In septuagesima.< (rubr.) In principio creavit etc. Moyses praedicit nobis
    • (Fol. 7.) >In quinquagesima.< (rubr.) Hodie legimus, qualiter dominus beato Abrahae
    • (Fol. 7'.) >In capite ieiunii.< (rubr.) Carissimi, haec dies a sanctis patribus antecessoribus
    • (Eodem folio.) >In quadragesima.< (rubr.) Justum esset, quoniam tam sancti dies
    • (Fol. 8'.) >Alìus.< (rubr.) Forte alicui vestrum displiceo, quod tam frequenter
    • (Fol. 9'.) >In quadragesima.< (rubr.) Libenter vobis hodie aliquid dicerem de hoc sacratissimo ieiunio
    • (Eodem folio.) >In media quadragesima.< (rubr.) Quotiescunque intelligitis signa et miracula
    • (Fol. 10.) >In palmis.< (rubr.) Dilectissimi mei, hanc dominicam diem
    • (Eodem folio.) >Item in palmis.< (rubr.) Omnipotens deus qui sponte sua dignabatur
    • (Fol. 10'.) >In coena domini.< (rubr.) Huius diei magna festivitas, quia in hodierna
    • (Eodem folio.) >Alius in coena domini.< (rubr.) Sanctitatem istius diei quem singulis annis
    • (Fol. 11.) >Item in coena domini.< (rubr.) David dicit: Factus sum sicut nicticorax in
    • (Eodem folio.) >In annunt. s. Mariae.< (rubr.) Istae duae mulieres quae nuper nominabantur
    • (Fol. 11'.) >In pascha domini.< (rubr.) Haec est dies etc. Nos omnes ad festivitatem
    • (Fol. 12.) >Item in pascha domini.< (rubr.) Ecce hodie paschalia agimus, ideo ita nobis
    • (Fol. 12'.) >Item in resurrectione domini.< (rubr.) Petrus dixit: Deus qui praenuntiavit per os
    • (Fol. 13.) >Item in pascha.< (rubr.) Dominus ait per prophetam Jacob: Factus sum pantera
    • (Fol. 13'.) >Item in pascha.< (rubr.) Omnipotens deus qui nos creavit et redemit
    • (Eodem folio.) >In inventione s. crucis.< (rubr.) In lectione quae nuper lecta est, audivimus, quod eo tempore
    • (Fol. 14.) >In ascensione domini.< (rubr.) Sicut in paschalibus diebus laetabamur de victoria
    • (Fol. 14'.) >In die pentecostes.< (rubr.) Haec dies nimis est sacra, haec dies est omnibus
    • (Fol. 15.) >Alius in pentecosten.< (rubr.) Corda omnium christianorum cognoscetur
    • (Eodem folio.) >In nativ. s. Johannis Bapt.< (rubr.) Hodiernam diem beati Johannis Baptistae
    • (Fol. 15'.) >In festo ss. Petri et Pauli.< (rubr.) Omnis honoris et sanctitatis studio hunc diem
    • (Fol. 16.) >De s. Laurentio.< (rubr.) Hodierna festivitas beati Laurentii ignea
    • (Fol. 16'.) >In assumptione s. Mariae.< (rubr.) Hic dies valde venerabilis est, hic dies
    • (Eodem folio.) >In nativitate s. Mariae.< (rubr.) Hodie impletum est, quod David praedixerat
    • (Fol. 17.) >Alius in nativ. s. Mariae.< (rubr.) Hodiernam diem nativitas s. Mariae illustravit
    • (Fol. 17'.) >In exaltatione s. crucis.< (rubr.) Quondam illa sancta crux, in cuius honore
    • (Fol. 18.) >In dedicatione s. Michahelis.< (rubr.) Daniel propheta dicit: Omnes fideles Christi concurrite devoti ad hanc solempnitatem sancti Michahelis archangeli. Propheta hortatur omnes qui credunt in deum
    • (Fol. 18'.) >In festivitate OO. Sanctorum.< (rubr.) Legimus in ecclesiasticis historiis, quod Romae
    • (Fol. 19.) >De apostolis.< (rubr.) David dicit: Nimis honorati sunt etc. Quos ipse amicos dei
    • (Fol. 19'.) >De martyribus.< (rubr.) Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis
    • (Fol. 20.) >De uno martyre.< (rubr.) David de illo martyre dicit, cuius veneranda solempnitas
    • (Eodem folio.) >De confessoribus.< (rubr.) Esayas dicit: Qui sunt isti etc. Sancti praedicatores
    • (Fol. 20'.) >In natali unius virg. ac mart.< (rubr.) Nos omnes debemus hodie insimul gaudere
    • (Fol. 21.) >In nat. unius virginis.< (rubr.) Omnes, quamquam saepe admoniti sitis, prava
    • (Eodem folio.) >In dominicis diebus.< (rubr.) Omnem dominicum diem honorare debemus
    • (Fol. 21'.) >In dedicatione ecclesiae.< (rubr.) Audistis, quod Jobannes evang. in suo evangelio
    • (Fol. 22.) >Alius in dedic. eccl.< (rubr.) Nos hodie celebramus et repraesentamus vobis
    • (Fol. 22'.) >Alius in dedic. eeclesiae.< (rubr.) Quidam homines sunt, qui ad hoc solum totam cordis
    • (Fol. 23.) >In die depositionis cuiusque defuncti.< (rubr.) Paulus dicit: Nolo vos ignorare etc. Quasi diceret
    • (Fol. 23'.) >Item in agenda mortuorum.< (rubr.) Sciendum est, quod missae mortuorum absque gloria
    • (Eodem folio.) >Sermo s. Ysidori episc.< (rubr.) Fratres, ad memoriam vestram reducimus ea quae per sacras paginasin tormentis, de quibus poenis nos pius dominus liberare dignetur. Amen. Maior huius sermonis pars desumpta est ex homilia XVII. s. Caesarii Arelat. ep. P. L. 67, 1079.
    • (Fol. 24.) >In nat. domini.< (rubr.) Admonendi estis, fr. c. ut qui nativitatem filii dei celebratis
    • (Fol. 24'.) >Sermo b. Augustini ep.< (rubr.) Veritas ait: Caro mea vere est cibus etc. Alioquin quomodo magnum erit panis - nunquam potest desistere nisi radiante sole.
  • 2°. Fol. 24'-25'. Excerpta ex gestis s. Silvestri papae.
    Godolias dixit: Non de illo agimus, qui in evangelio eorum scribitur natus crevisse aetate et sapientia …–… de patre et filio et spiritu sancto satis factum est. Si quae sunt alia, proferantur. Cfr. Mombritius. tom. II.
  • 3°. Fol. 25'. Excerpta ex libro I. s. Hieronymi adversus Jovinianum
    Haec de impatientia magis quam iuxta ordinem dispensationis dixerim …–… in plerisque suffragium meretur simplicitas et alterius prudentiae et cal- Caetera desunt. P. L. 23, 214A-257D.
  • 4°. Fol. 26-74 >Martyrologium ex Adonis episc. Jeronimi presb. et Bedae presb. Rabanique archiepiscopi martirologis [sic] et diversorum sanctorum gestis passionibus collectum.<
  • 5°. Fol. 74'-77'. >Vita beatae Mariae virginis, patris atque matris eius<
    Ego Jacobus filius Joseph fabri. Erat vir in Israel nomine Joachim de tribu Juda …–… putabant se vindictam in eis videre qua causa corruerunt Pseudo-Matthaei evangel. cap. 1-24. Tischendorf, Evang. apocr. pag. 53-86.
  • 6°. Fol. 77'-78'. Sermo Hildeberti Turon.
    Exite filiae (lege: popule) meus de Babilonia etc. Sunt fratres car. in mundo duo regna … P. L. 171, 864-867.
  • 7°. Fol. 78'-81'. Lapidarius seu Liber lapidum, Marbodo Redonensi episcopo auctore.
    >Incipit prologus sequentis operis.< Evax rex Arabum legitur scripsisse Neroni …–… Nec duo quam plures unquam simul inveniuntur Caetera desunt. P. L. 171, 1737-1766. Tabb. Codd. Vindob. 321. Chevalier, col. 1468. Fabricius, Bibl. lat. med. 5, 53 sqq.
  • 8°. Fol. 82-97. Homiliae diversis SS. Patribus adscriptae.
    • (Fol. 82.)
      • >In natale domini nostri J. Chr.< (rubr.) In principio erat etc.
      • >B. Gregorii.< (rubr.) In lectione evang. fr. c. audivimus, qui filius semper fuit
    • (Eodem folio.) >Cum consummati essent dies octo etc. V. Bedae.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. non venit legem solvere
    • (Fol. 82'.) >Cum natus esset Jhesus etc. V. Bedae.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. quando natus fuit in Judaea, locum nominavit
    • (Fol. 83.) >Cum factus esset Jhesus annorum etc. Johannis ep.< (rubr.) Dominus semper fuit, et est, et erit sine fine
    • (Eodem folio.) >Nuptiae factae sunt etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dn͂s ac redemptor noster, fr. c. invitatus fuit ad nuptias et discipuli eius
    • (Fol. 83'.) >Cum descendisset Jhesus de monte etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) In diebus illis, fr. c. multa turba veniebat ad Jhesum
    • (Fol. 84) >Ascendente Jhesu in naviculam etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Credendum est, ut historia narrat, quod dominus in navicula
    • (Eodem folio.) >Simile est regnum coelorum homini patrifamilias qui exiit etc. Augustini ep.< (rubr.) Audistis, fr. c. in lectione evang. quia similitudini
    • (Fol. 84'.) >Exiit qui seminat etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus noster, fr. c. dixit per similitudinem et postmodum exposuit per semetipsum
    • (Fol. 85.) >Assumpsit Jhesus XII discipulos suos secreto et ait illis: Ecce ascendimus etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus noster, frs. memoravit de passione
    • (Fol. 85'.) >Ductus est Jhesus in desertum, ut tentaretur etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. venit anno tricesimo ad baptismum
    • (Fol. 86.) >Interrogaverunt Jhesum discipuli dicentes: Quid etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Interrogabant discipuli dominum, quod scribae dicebant, quia Heliam oportet
    • (Eodem folio.) >Erat Jhesus eiciens daemonium et illud erat mutum etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Audite, fr. c. quanta tribulatio erat in mundo ante adventum
    • (Fol. 87.) >Dicebat Jhesus turbis Judaeorum etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. nulla mala habuit
    • (Fol. 87'.) >Thomas unus de duodecim, qui dicitur etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Thomas non erat cum aliis apostolis, quando viderunt dominum
    • (Eodem folio) >Dixit Jhesus discipulis suis: Ego sum pastor bonus etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster nobis dedit exemplum, fratres
    • (Fol. 88.) >Modicum et iam non videbitis me etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Ante passionem suam, fr. c. dominus dixit discipulis
    • (Eodem folio.) >Amen dico vobis, si quid petieritis patrem etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Fratres carissimi, ante adventum domini redemptoris nullus in nomine
    • (Eodem folio.) >Quis vestrum habebit amicum et ibit ad illum etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Audite, fr. c. qualem similitudinem vel qualem comparationem
    • (Fol. 88'.) >Recumbentibus duodecim discipulis apparuit etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, postquam resurrexit a mortuis
    • (Fol. 89.) >Cum venerit paraclitus, quem ego mittam etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. ea de causa praedicavit ante
    • (Eodem folio.) >Si quis diligit me, sermonem meum servabit etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Audistis in lectione evang. frs, quod dominus dixit: Si
    • (Eodem folio.) >Erat homo ex pharisaeis Nicodemus nomine etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Iste homo, frs. ex pharisaeis erat Nicodemus nomine. Pharisaei sunt
    • (Fol. 89'.) >Homo quidam erat dives et induebatur etc. Eiusdem.< (rubr.) Quaerendum est nobis, frs. quare dominus nominavit
    • (Fol. 90.) >Accesserunt ad Jhesum publicani et peccatores etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. non dedignabatur manducare
    • (Eodem folio.) >Estote ergo misericordes sicut et pater vester etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Audistis, fr. c. in lectione evang. quid de misericordia dixerit
    • (Fol. 90'.) >Homo quidam erat dives qui habebat villicum etc. B. Jeronymi presb. (< (rubr.) Exemplum, fr. c. quod dominus dixit discipulis
    • (Fol. 91.) >Cum appropinquaret dominus Hierusalem etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Attendite, frs. flentem dominum quando venit ad civitatem
    • (Fol. 91'.) >Dixit Jhesus ad quosdam qui in se confidebant etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Audistis, fr. c. ex lectione evang. de duobus hominibus; uno
    • (Eodem folio) >Exiens Jhesus de finibus Tyri venit per Sidonem etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Ex lectione evang. audivimus, fr. c. quia exiens de finibus
    • (Eodem folio.) >Beati oculi, qui vident quae vos videtis etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Ante adventum domini, fr. c. multi reges et prophetae
    • (Fol. 92'.) >Cum iret Jhesus in Hierusalem transiebat etc. B. Gregorii pp. (< (rubr.) Isti decem viri leprosi
    • (Eodem folio.) >Nemo potest duobus dominis etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Dominus noster, fr. c. admonet nos et docet, quod nullus potest
    • (Eodem folio.) >Ibat Jhesus in civitatem Nain etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus Jhesus in carne positus multa mirabilia
    • (Fol. 93.) >Simile est regnum coelorum thesauro etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Thesaurus iste, fr. c. quem dominus regno coelorum assimilavit
    • (Eodem folio.) >Cum intraret Jhesus in domum cuiusdam principis etc. B. Augustini ep.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster non dedignabatur panem comedere
    • (Fol. 93'.) >Dicebat Jhesus turbis similitudinem hanc: Arborem etc. B. Augustini ep.< (rubr.) Arborem fici quam dominus noster J. Chr. dicit, fr. c. et mulier
    • (Eodem folio.) >Accesserunt ad Jhesum Saducaei etc. Eiusdem. (< (rubr.) Audivimus, frs. in lectione evang. quod legis doctor
    • (Fol. 94) >Ascendens Jhesus in naviculam transfretavit etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Secundum historiam, fr. c. dominus in navim ascendit
    • (Eodem folio.) >Simile factum est regnum coelorum homini regi etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Homo iste rex qui fecit nuptias filio suo, deus pater omnipotens
    • (Fol. 94'.) >Erat quidam regulus, cuius filius etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Fratres carissimi, centurio plus rogavit pro servo
    • (Eodem folio.) >Simile factum est regnum coelorum homini regi etc. Eiusdem.< (rubr.) Audistis, fr. dil. quomodo dominus assimilavit
    • (Eodem folio.) >Abeuntes pharisaei consilium inierunt ut caperent etc. Eiusdem< (rubr.) Semper, fr. c. Judaei infideles contra redemptorem
    • (Fol. 95.) >Loquente Jhesu ad turbas, ecce principes etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Praedicante domino, frs. et multa mirabilia faciente
    • (Eodem folio.) >Simile est regnum coelorum homini qui seminavit etc. B. Maximini ep.< (rubr.) Audivimus, fr. c. qualem comparationem
    • (Fol. 95'.) >Cum sublevasset oculos Jhesus etc. V. Bedae presb.< (rubr.) Oportet, fr. c. nos primum audire et intelligere historiam
    • (Eodem folio.) >Cum appropinquasset Hierosolymis et venisset Betphage etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) In lectione evang. frs. audivimus, quod redemptor noster misit
    • (Fol. 96.) >Erunt signa in sole etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. paratos nos esse desiderat
    • (Eodem folio.) >Ambulans Jhesus iuxta mare Galilaeae etc. H. Gregorii pp.< (rubr.) Dominus ac redemptor noster, fr. c. vocavit apostolos
    • (Fol. 96'.) >Homo quidam peregre proficiscens etc. H. Gregorii pp.< (rubr.) Homo iste, frs. quem audistis in lectione evang, peregre proficiscens dominus noster est
    • (Eodem folio.) >Si quis vult venire post me, abneget etc. B. Gregorii pp.< (rubr.) Audistis, fr. c. quod dominus dixit in evangelio, quia qui vult post me
    • (Eodem folio.) Ubi duo vel tres congregati fuerint etc. Ecclesia convocatio fidelium
    • (Fol. 97.) Narrat Lucas evangelista, quod perambulante Jhesu in Jericho Zachaeus
  • 9°. Fol. 97-103. Passio salvatoris domini nostri Jhesu Christi quam invenit Theodosius magnus imperator in Hierusalem in praetorio Pontii Pilati in codicibus publicis.
    Factum est in anno nonodecimo imperatoris Tiberii Caesaris …–… potestati vestrae quae gesta sunt de Jhesu in praetorio meo. Evangelium Nicodemi, capite XII. omisso. Tischendorf, Evang. apocr. pag 314-395.
  • 10°. Fol. 103-105. Liber Methodii episcopi ecclesiae patronis (lege: Paturensis) et martiris Christi quem de Hebraeo et Graeco in Latinum transferre curavit, i. e. de principio saeculi et contra regna gentium et fine saeculorum.
    Sciendum namque nobis est, fr. c. quomodo in principio creavit deus coelum et terram …–… impii sine fine poenam patientur. Unde nos dominus eripere dignetur. Pseudo-Methodii Revelationes. Bibliotheca Patrum max. III, 727 sqq. (Lugd. 1677)
  • 11°. Fol. 105. De die iudicii.
    Fratres car. Quam timendus est dies ille, in quo dominus … Sermo s. Augustini ep.? P. L. 39, 2210.
  • 12°. Fol. 105. Sermo de poenitentiae.
    Pro hoc misit deus in mundum hunc patriarchas et prophetas et apostolos …–… sive parentes qui moriuntur, sive amicos quia non permanebunt.
  • 13°. Fol. 105'. Isidorus (?) Sermo.
    Initium sapientiae timor domini Primum quidem docet nos audire iustitiam dei et intelligere …–… spem: magnitudinis illius iocunditatis narrabit, ubi ille qui vivit
  • 14°. Fol. 106-119. Lucidarius, i. e. Honorii Augustodunensis Elucidarium sive dialogus de summa totius christianae theologicae.
    • Saepius rogatus a condiscipulis
    • Gloriosissime magister, rogo ut ad honorem dei …–… et possideas bona Hierusalem omnibus diebus vitae tuae.
    P. L. 172, 1109-1176. Liber II. mutilus est; quatuor foliis excisis omnia desiderantur a verbis: quosdam prae aliis eligit et unumquemque apto usque ad verba: suum religiose vivendo impleverit. P. L. 172, 1135D-1148B. Chevalier, col. 1072. Fabricius, Bibl. lat. med. 3, 814.
  • 15°. Fol. 119. Nomina magorum.
    Melchior primus canus est …–… qui mirrum obtulit
  • 16°. Fol. 119. De antichristo.
    Qui de antichristo scire cupitis, primo nomen eius notabitis, quia videlicet in cunctis Christo …–… ea hora saeculum iudicabit, qua ante saecula iudicandum esse praevidit. Inter opera subdititia s. Augustini. P. L. 40, 1131-1134. Cfr. cod. 90. loco 1°.
  • 17°. Fol. 119'. Schema consanguinitatis.
  • 18°. Fol. 120. Breviarium apostolorum ex nomine vel locis ubi praedicaverint, orti vel obiti [sic] sunt.
    Symon, qui interpretatur obediens …–… Cui datur evangelii praedicatio in Judaea.
  • 19°. Fol. 120-121. Sententiae dogmaticae et morales ex SS. Patrum scriptis collectae.
    Quidam vestrum claudicant, quia male operantur …–… ecce necessaria est dilectio inimici, si volumus nobis dimitti.
Provenienza del manoscritto: In folio operculo posteriori adglutinato haec leguntur:

Iste liber est monasterii montis angelorum et concessit mihi Ven. Dominus Ru. abbas.
His tribus ypocritae poteris cognoscere vitam,
Nescit amara pati, cunctos premit, arguit omnes.