Basel, Universitätsbibliothek, A VIII 27
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Manuscript title: Devotionalia
Place of origin: Basel
Date of origin: 2. Hälfte 15. Jh.
Former shelfmark: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua, E lxiiii (alt)
Support: Papier
Extent: 1 Band (223 Blätter)
Format: 21 x 14 cm + 2 kleine Pergamentstreifen
Foliation: Moderne Bleistiftfoliierung: a.1-85.85a.86-222. Reste alter Tintenfoliierung teilweise noch sichtbar. Die Handschrift ist in sieben Teile gegliedert: Teil 1 (1r-88v), Teil 2 (89r-100v), Teil 3 (101r-172v), Teil 4 (173r-193r), Teil 5 (193v-204v), Teil 6 (205r-217r) und Teil 7 (217v-222v).
Collation: (VI+1)12 + 6 VI84 + V93 + (IV-1)100 + 7 VI184 + (VI-1)195 + 2 VI219 + (IV-5)222. Blatt (a) ist am Anfang der ersten Lage eingefügt. Nach Bl. 99 ist ein Blatt herausgeschnitten, ein Streifen ist noch sichtbar, und nach Bl. 190 ist ein Blatt herausgerissen. In der letzten Lage scheinen nach Bl. 221 fünf Blätter herausgeschnitten worden zu sein, jedoch so eng an der Bindung, dass sich die genaue Zahl - und somit die ursprüngliche Anzahl Blätter in der Lage - nicht mit völliger Sicherheit bestimmen lässt.
Page layout: Schriftraum 13-13,5 x 7,5-8,5 cm; 28 Zeilen. In Teil 3 (Bl. 101r-172v) zahlreiche maniculae.
Writing and hands: Hybrida wohl von der Hand des Martin Ströulin (Schriftvergleich), 2. Hälfte 15. Jahrhundert.
Decoration: Durchgehend rubriziert, rote Titel, rote Lombarden, vereinzelt mit Gesichtern.
Binding: Einband des 15. Jahrhunderts: braunes Leder mit Streicheisenlinien, Punzen und Einzelstempeln (1935 repariert durch Buchbinder Ph. Mathes). Schnitt gelb, rote Ledersignakeln; eine Schliesse fehlt; Spiegel: Pergamentfragmente (Stücke von Notariatsurkunden aus der Konzilszeit).
Accompanying materials:

Zwei Lesezeichen aus kleinen Pergamentstreifen. Separiert und neu verpackt im April 2019.

Main language: Lateinisch
Contents:
  • a(r) Titel, alte Signatur, Besitzeintrag, Conspectus Ti. Formula exerciciorum spiritualium item Anshelmus de meditacionibus. E. lxiiii. Liber Cartusiensium in Basilea in quo continentur subscripta. Formula spiritualium exerciciorum sive meditacionum pro novellis in religione instruendis valde utilis …–… Planctus beati Bernhardi ad vulnera Christi
  • a(v) leer
  • 1r-88v Rudgerus Cartusiensis: Formula spiritualium exercitiorum
    Der Autor, bei Steinmann als "Rudgerus Cartusiensis in Monte Salvatoris prope Erfordiam" genannt, wird ebenfalls erwähnt bei Lehmann 1928, S. 358, Z. 11-15.
  • 89r-94r Henricus Eger de Kalkar: Excerptum de via purgativa >Excerptum de via purgativa venerabilis patris H. Kalkar Carthusiensis primo incipiens sic loqui, vel quocumque modo tibi melius placuerit humilime vel meditari si te tedet loqui< Domine Ihesu Christe ego sum ille peccator nequissimus miserrimus infelicior …–… etiam de talibus qui tibi videantur minima etc. >Explicit exercicium patris Heinrici Kalkar<
    Diese Handschrift nur genannt bei S. Autore in: DThC 4,2, 2106; es handelt sich nicht um das Exercitatorium monachale, welches in Dionysius Cartusianus, Opera minora 2, Köln 1532, 494-496 als De via purgativa läuft (vgl. 1929, S. 28 Anm.); das im Titel zitierte Incipit scheint sonst nicht bekannt zu sein.
  • 94v-100v leer
  • 101r-172v Anselmus Cantuariensis: Meditationes et orationes (ex parte haud genuinae)
  • 101r-103v Anselmus Cantuariensis: Meditatio 1 >Incipit liber meditationum beati Annselmi Cantuariensis episcopi etc.< Terret me vita mea, namque diligenter discussa …–… et glorier vite inter omnes qui diligunt nomen tuum. Qui cum patre et spiritu sancto etc.
    Druck: Schmitt 1946, S. 76-79.
  • 103v-107r Anselmus Cantuariensis: Meditatio 2 >Planctus anime deperdita castitate< Anima mea anima erumpnosa anima inquam misera miseri homunculi …–… qui es benedictus in secula
    Druck: Schmitt 1946, S. 80-83.
  • 107r-110r Anselmus Cantuariensis: Oratio 2 >Pro accendendo dei amore< Domine Ihesu Christe redemptio mea misericordia mea salus mea te laudo tibi gratias ago …–… nec tardabit quia pius est. Ipsi gloria in secula seculorum. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 6-9.
  • 110r-112r Anselmus Cantuariensis: Oratio pro venia impetranda >Pro venia impetranda oratio< Suscipiat pietas tua domine deus meus humilitatis preces mee. Ego miserrimus …–… et suscipe in pace animam meam
  • 112r-114v Anselmus Cantuariensis: Oratio pro cotidianis defectibus >Pro cotidianis defectibus oracio sive meditacio< Anima mea in angustiis est et spiritus meus estuat …–… ubi lux permanet et vita regnat. Amen
  • 114v-117v Anselmus Cantuariensis: Deploratio peccatorum cum obsecratione veniae >Deploratio peccatorum cum obsecratione venie< Tu multum indignus peccator homuncule tu qui deum nimis contristasti …–… Qui es benedictus in secula. Amen
  • 117v-120r Anselmus Cantuariensis: Pro expellendo taedio et acquirendo sensu spirituali >Pro expellendo tedio et acquirendo sensu spirituali< Heu quanto tempore languet anima mea quanto stupore …–… Qui es benedictus in secula. Amen
  • 120r-122v Anselmus Cantuariensis: Pro spe sive fiducia orandi >Pro spe sive fiducia orandi< Deus cuius bonitas non exhauritur cuius misericordia non exinanitur …–… Benedictus dominus in eternum. Fiat. Fiat. Amen
  • 122v-123v Anselmus Cantuariensis: Oratio pro scientia orandi >Pro sciencia orandi oracio< Fons indeficiens pietatis hominumque redemptor Christe ecce sedet …–… Infunde oleum miserationis ut evadat periculum eterne dampnationis. Qui vivis
  • 123v-124r Anselmus Cantuariensis: Oratio pro puritate mentis et corporis et ornatu virtutum >Pro puritate mentis et corporis et ornatu virtutum oracio< Domine Ihesu Christe lux angelorum vita beatorum consolacio miserorum inclina aures …–… Qui cum patre et spiritu sancto etc.
  • 124r-125r Anselmus Cantuariensis: Oratio pro custodia animae et defectu cotidiano >Pro custodia anime et defectu cotidiano< Domine Ihesu Christe esto mihi adiutor et consolator …–… Qui cum deo patre et spiritu sancto vivis etc.
  • 125r Anselmus Cantuariensis: Oratio 1 >Oratio cotidiana pro venia peccatorum< Omnipotens deus et misericors pater o bone domine miserere michi peccatori da michi veniam …–… et perduc me ad vitam eternam. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 5f.
  • 125r-127v Anselmus Cantuariensis: Oratio pro constantia et conservatione bonorum >Pro constantia et conservacione bonorum oracio< [125v ] Domine sancte pater omnipotens eterne deus qui fragilitatem condicionis nostre …–… trahe me post te. Qui vivis
  • 127v-129r Anselmus Cantuariensis: Oratio confessionalis contra antiqui hostis insidias >Contra antiqui hostis insidias conf.< Peccavi domine peccavi nimis peccavi super numerum harene …–… et omnium celestium virtutum dignus accipere merear. Amen
  • 129r-129v Anselmus Cantuariensis: Oratio pro illuminatione intellectus >Pro illuminatione intellectus oratio< Domine deus noster qui ut oremus hortaris et hoc quod rogaris …–… feliciter coronandus cum omnibus sanctis adiutus (?) gratia dei. Qui vivit etc.
  • 129v-135r Anselmus Cantuariensis: Meditatio 3 >Pro redemptione humana< Anima Christiana anima de gravi morte resuscitata anima de misera servitute sanguine dei redempta et liberata excita …–… quia tu es cum patre et spiritu sancto deus solus benedictus in secula seculorum. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 84-91.
  • 135r-135v Anselmus Cantuariensis: Oratio contra temptationes et delectationes carnis >Contra temptaciones et delectaciones carnis< Presta michi pie Christe cito resipiscere ut conversus …–… deo solvat graciosa laudis sacrificia. Amen
  • 135v-137r Anselmus Cantuariensis: Oratio 18 >Sequitur oratio pro amicis bona< [136r ] Dulcis et benigne domine Ihesu Christe qui exhibuisti caritatem tuam …–… ad gloriosam et eternam perveniant securitatem. Qui vivis etc. Druck: Schmitt 1946, S. 71f.
  • 137r-138v Anselmus Cantuariensis: Oratio 19 >Pro inimicis oracio< Omnipotens et pie deus domine Ihesu Christe quem opto propicium amicis …–… Qui cum patre et spiritu sancto etc. Druck: Schmitt 1946, S. 73-75.
  • 138v-140r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad patrem >Ad patrem oracio< Adonay domine deus rex magne et mirabilis qui es iustus …–… sine querela in adventu domini nostri Ihesu Christi servetur. Amen
  • 140r-141r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad Jesum >Ad filium dei Ihesum Christum oratio< Adoro te domine Ihesu Christe deus eterne deus misericordie deus pietatis et indulgencie. Te domine …–… Qui cum deo patre etc.
  • 141r-142v Anselmus Cantuariensis: Item oratio ad filium dei >Item ad filium oracio< Domine Ihesu Christe fili dei vivi creator et restaurato[r] humani generis per quem reconciliati …–… Presta eternam vitam pacem et gloriam. Amen
  • 142v-143r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad spiritum sanctum >Ad sanctum spiritum oracio< Sancte spiritus omnipotens deus qui coequalis coeternus et consubstancialis …–… promisi felici perseverantia compleam. Amen
  • 143r-145r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad trinitatem >Ad sanctam trinitatem oracio< Adesto deus unus omnipotens pater et filius et spiritus sancte qui non mortem …–… et in cor hominis non ascendit quod preparasti diligentibus te. Amen
  • 145r-146r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad crucem >Ad sanctam crucem< Ave crux gloriosissima omnium lignorum preciosissima et splendidissima que tactu conditoris tui …–… per omnia secula sanctificari. Salvator mundi. Qui vivis etc.
  • 146r-147v Anselmus Cantuariensis: Oratio 5 ad Mariam >Sequitur oracio ad sanctam Mariam matrem dei< [146v ] Sancta et inter sanctos singulariter sancta Maria mater admirabilis virginitatis virgo amabilis …–… in dextra omnipotentis patris sui super laudabilis et super gloriosus in secula. Amen Druck: Schmitt 1946, S. 13f.
  • 147v-149v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad Mariam >De beata Maria oracio […] < Singularis meriti sola sine exemplo mater et virgo Maria quam dominus [148r ] intercede pro me miserrimo et cunctis iniquitatibus fetido et omnium peccatorum crimine …–… Ihesus Christus dominus noster. Qui cum patre et spiritu sancto etc.
    Druck (Anfang des Gebets): PL 101, 1400.
  • 149v-152r Anselmus Cantuariensis: Oratio 9 >Ad sanctum Petrum apostolum< Sancte et benigne Petre fidelis pastor ovium dei princeps apostolorum princeps tantorum principum …–… laudet deum in secula seculorum amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 30-33.
  • 152r-153v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad Augustinum >Ad sanctum Augustinum< Sancte et beate Augustine quem tam opulenta benedictione virtutum superna gracia ditavit …–… qui vivit et regnat etc.
  • 153v-154v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad quamlibet sanctam >Ad aliquam seu de una virgine oracio< Sancta et beata Margaretha Dorothea Katherina Barbara vel N. venerabilis virgo Christi que adhuc etate tenera …–… concede michi dulcedinem pie visitationis tue. Qui vivis
  • 154v-155v Anselmus Cantuariensis: Oratio 16 (Z. 1-26) >Ad sanctam Mariam Magdalenam< Sancta Maria Magdalena que cum fonte lacrimarum …–… Qui cum patre et spiritu sancto vivit etc.
    Druck: Schmitt 1946, S. 64f.
  • 155v-157r Anselmus Cantuariensis: Oratio 13 (Z. 1-65) >Ad sanctum Stephanum< Sancte Stephane beate Stephane benigne Stephane fortis miles Christi primus …–… Qui est benedictus in secula seculorum. AMEN
    Druck: Schmitt 1946, S. 50-52.
  • 157r-160r Anselmus Cantuariensis: Oratio 8 >Ad sanctum Iohannem Baptistam oracio< Sancte Iohannes tu ille Iohannes qui dominum baptisasti. Tu prius …–… et tu valde bonus amicus eius qui est in eternum misericors et benedictus deus. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 26-29.
  • 160r-162r Anselmus Cantuariensis: Oratio 11 >Ad sanctum Iohannem Evangelistam< Sancte et beate Iohannes altissime evangelistarum dei dilectissime apostolorum dei tu sic precipue …–… Ne sis michi dampnator quia tu solus es salvator benedictus tu in secula seculorum. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 42-45.
  • 162r-163v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad Martinum >Ad sanctum Martinum episcopum oracio< Sancte et gloriose confessor Christi Martine potens et magne dei amice …–… idem iudex et redemptor noster Ihesus Christus qui vivit. >Expliciunt meditationes beati Anshelmi episcopi Canthuariensis devoti valde doctoris etc.<
  • 163v-165r Anselmus Cantuariensis: Oratio 6 ad Mariam >De sancta Maria oracio sive meditatio in meditacionibus beati Anshelmi bona< Virgo mundo venerabilis mater humano generi amabilis femina angelis mirabilis Maria sanctissima …–… Qui es benedictus et super laudabilis in secula seculorum. Amen
    Druck: Schmitt 1946, S. 15-17.
  • 165v-166v Anselmus Cantuariensis: Oratio 7 (Z. 1-50) >Ad beatam virginem Mariam oratio< Maria tu illa magna Maria tu illa maior …–… et usque in finem hic servus tuus sub tua protectione custodiatur
    Druck: Schmitt 1946, S. 18-20.
  • 166v-169v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad patrem et filium >Oracio ad patrem et filium< Invoco te deus meus invoco te quia prope es …–… ne veniat michi pes superbie et manus peccatoris non moveat me
  • 169v-171r Anselmus Cantuariensis: Oratio ad deum patrem >Oratio< Ecce omnipotens deus pater domini mei dispone benignus quomodo michi miserearis …–… dulcedo amaritudinem suavitas iram caritas lucrifaciat crudelitatem. Amen
  • 171r-172v Anselmus Cantuariensis: Oratio ad Jesum Christum >Ad dominum nostrum Ihesum Christum Anshelmus< Te dulcissimum Ihesum Christum regem glorie verbum patri coeternum laudamus ... [172v] Tibi inclite Ihesu cum patre et spiritu sancto gloria et imperium in secula seculorum amen. >Expliciunt meditaciones beati Anshelmi episcopi eximii doctoris anno domini 1472º prima die post festum sancti Martini. Attendat diligens et devotus lector si umquam reppererit preciosiorem materiam orandi …–… Benedicamus domino etc.<
  • 173r-193r Henricus Arnoldi: Passio domini una ex quattuor commixta >Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Matheum Marcum Lucam et Iohannem< In illo tempore collegerunt pontifices et Pharisei concilium …–… signantes lapidem cum custodibus. >Deo gracias<
    Mit Aufteilung auf die liturgischen Tageszeiten. Zum Autor vgl. A VII 30, 14r. Druck: Stegmüller, Repertorium biblicum, Bd. 6, S. 93f., Nr. 8667
  • 193v-204v Orationes pro necessitate horarum canonicarum loco dicendae et ab Urbano V. papa indulgentiis praeditae >Nota. Urbanus episcopus servus servorum dei. Significamus tam presentibus quam futuris quod oracionum presencium suffragia dicens est penitus supportatus a canonicis horis ... in domino relaxamus. Incipit oracio sic< O domine deus omnipotens o sancta atque individua nobilissima trinitas …–… misericorditer concede. Qui vivis et etc.
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 526f. zu B X 11, 69v-77v.
  • 204v-208v Oratio articulos passionis Christi continens >Incipit oratio valde devota articulos passionis domini nostri Ihesu Christi summarie continens. Et incipit sic ut sequitur< [205r ] Gracias tibi ago domine Ihesu Christe omnipotens eterne deus qui voluisti pro redempcione mundi homo fragilis …–… cum perditi fuissemus et vivis et regnas cum eodem patre et spiritu sancto in trinitate perfecta unus deus per infinita secula seculorum. Amen
  • 208v-217v Orationes et officia quae a diversis papis compositae sive indulgentiis esse ornata dicuntur
  • 208v-210r Oratio sancti Ambrosii >Sanctus Ambrosius sequentem oracionem composuit de totali passione domini quam Anastasius papa tunc temporis confirmavit et eandem dicentibus quinquaginta dies indulgenciarum concessit. Sequitur oracio< Domine Ihesu Christe fili dei vivi creator salvator redemptor idem et resuscitator …–… salvator mundi rex glorie qui cum patre et spiritu sancto vivis et regnas deus in secula seculorum. Amen
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 529 zu B X 11, 80r-81v; das Gebet findet sich ebenfalls in B X 12, 116r.
  • 210r-211v Hymnus de passione Christi >Sequentem oracionem Benedictus papa xxi(us) composuisse narratur et dicentibus eam obmittuntur sive negliguntur< Culter qui circumcidisti sacrosanctam carnem Christi reseca nocencia …–… da salutis gaudia amen
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 529f. zu B X 11, 81v-83r.
  • 211v-212v Oratio de passione domini >Quicumque dixerit oracionem sequentem in qua tota passio in concilio Lugdunensi. Sequitur oratio< [212r ] O[mni]potens metuende adorande et intimis visceribus cordium amande melliflue …–… et prudens servus inveniri merear. Qui vivis etc.
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 529 zu B X 11, 79v-80r.
  • 212v-213v Oratio crucis >Bonifacius papa sequentem oracionem composuit concessit. Sequitur oracio< Salve crux domini nostri Ihesu Christi que de corpore …–… vitam sempiternam. Qui vivit
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 532 zu B X 11, 85r-85v.
  • 213v-214v Oratio "Bedae" de septem ultimis verbis Christi >Sequitur oracio venerabilis Bede auctoritatis apostolica< Domine Ihesu Christe fili dei vivi qui septem verba die ultima …–… in adiutorium meum intende
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 534f. zu B X 11, 89r-89v.
  • 214v-215v Oratio sub forma passionis Christi >Quicumque ewangelium sequens oraverit confirmaverunt< Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Iohannem in illo tempore apprehendit Pylatus …–… salvator mundi. Qui cum patre et spiritu sancto etc.
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 532 zu B X 11, 85v-86r.
  • 215v-216r Oratio "Clementis papae" >Sequitur oratio valde devota vii dies indulgenciarum< O origo omnium bonorum misericors deus qui de sinu dei patris …–… ad eterna gaudia valeam pervenire amen
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 534 zu B X 11, 87v-88r.
  • 216r-216v Oratio ad laudes salvatoris >Sequentem salutationem composuit Iohannes ut sequitur< Salve plaga nostri redemptoris nam ex te fluxit …–… vestigia salvatoris. Amen
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 534 zu B X 11, 88v.
  • 216v-217v Oratio ad Jesum "Innocentii" >Sequentem oracionem Innocencius composuit indulgenciarum< Domine Ihesu Christe fili dei vivi fons vite et origo …–… ad vitam eternam amen. Qui vivis et etc.
    Vgl. Meyer/Burckhardt 2, S. 531 zu B X 11, 83r-83v.
  • 217v-221r Ps.-Bernardus Claraevallensis: Orationes rhythmicae ad membra Christi, cum oratione prosaica >Sequitur planctus sancti Bernhardi ad vulnera Christi. Primo ad pedes< Salve mundi salutare salve salve Ihesu care …–… in cruce salutifera. Amen
    Chevalier 18073, 18170, 18166, ähnlich 17992, 18164, 18167, ähnlich 17985-17987. Druck: PL 184, 1319-1324.
  • 221r Ps.-Bernardus Claraevallensis: Oratio prosaica Precor te piissime domine Ihesu Christe per illam caritatem qua humanum genus dilexisti quoniam tu celestis rex …–… michi tribuere digneris. Qui vivis et regnas etc.
  • 221v-222v leer
Origin of the manuscript: Aus der Kartause Basel: a(r) Titel, alte Signatur E lxiiii, Besitzeintrag Liber Cartusiensium in Basilea und Conspectus; ein weiterer Besitzeintrag 221r Cartusiensium in Basilea, alles von der Hand des Jakob Louber.
Acquisition of the manuscript: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung
  • Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz ..., Bd.1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 186
Literatur
  • Lehmann, Paul. - Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Bd. 2: Bistum Mainz: Erfurt. - München, 1928.
  • Vermeer, Hendrina Beytje Clasina Willemina. - Het tractaat 'Ortus et decursus ordinis Cartusiensis' van Hendrik Egher van Kalkar. - Wageningen, 1929.
  • Schmitt, Franciscus Salesius. - S. Anselmi Cantuariensis archiepiscopi opera omnia, Bd. 3. - Edinborough, 1946.
  • Meyer, Gustav, und Burckhardt, Max. - Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B: Theologische Pergamenthandschriften. Zweiter Band: Signaturen B VIII 11 - B XI 26. - Basel, 1966.
Online