Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 172
Creative Commons License

Pellegrin Elisabeth, Manuscrits Latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 392-406.

Handschriftentitel: Florilegium (Anthologia latina)
Entstehungszeit: XVe s. (vers 1490)
Secundo folio: f. 2: // Seruius Sulpicius M.T.C.
Beschreibstoff: Parch.
Umfang: 194 ff. (f. 1, 54v, 124v-126, 137v-138v, 194v blancs)
Format: 200 x 130 mm
Lagenstruktur: f. 1-4: binion; f. 5-74: 7 quinions avec réclames; f. 75-78: binion; f. 79-188: 11 quinions; f. 189-194: ternion.
Seiteneinrichtung: justification: 145 x 90 mm. 24 lignes à la page, sauf f. 3-4: 25 lignes, f. 4v: 28 lignes, f. 20-24: 25 lignes.
Schrift und Hände: Ecriture humanistique ronde assez grosse, une main.
Buchschmuck:
  • Les f. 55-78v et 169-185 et une partie du f. 185v sont écrits en rouge.
  • Titres rubriqués, sauf aux f. 55-78v et 169-185v où ils sont en capitales à l'encre noire, parfois rehaussées de rouge.
  • Grandes initiales ornées, à l'intérieur ou en marge, de gros entrelacs de couleur: verts, bleus ou pourpres, parfois seulement dessinées à la plume ou au crayon; quelques-unes à « bianchi girari ». Autres initiales plus petites généralement d'or sur fond d'une ou deux couleurs: rouge, bleu et vert, parfois noir, à fins rinceaux blancs ou pointillé de blanc. Initiales des vers ou dans le texte rehaussées de rouge.
  • De nombreuses pages ont une décoration, parfois abondante, de bordures, bandeaux et quelques peintures à personnages, variée et fantaisiste: bordures de gros entrelacs de couleur, parfois sur fond or ou noir, certains, inachevés, seulement dessinés à la plume ou au crayon, souvent ornés de putti et d'animaux divers: lapins, oiseaux, papillons, etc.; quelques bordures à « bianchi girari », ou à fins rinceaux ou guirlandes de feuillages avec pastilles d'or et grosses fleurs.
  • Certaines pages, où le texte est réduit à quelques lignes, ont une importante ornementation avec large bordure, peinture où s'ébattent des personnages nus (f. 55), des putti et animaux (f. 79, 139, 153v), au f. 160v un oiseau coloré attrape la queue d'un gros rat, f. 169 en bas un centaure vise avec son arc un diable tenant un fruit rouge, etc.
  • Le f. 186v, dépourvu de texte, est entièrement décoré à la plume d'entrelacs avec putti et lapins, en bas un blason, encadré de feuillages, contenant 6 cercles (ou tourteaux (?)): 3, 2 et 1, seulement dessinés, rappelle les armes des Médicis de Florence.
Einband: originale, napolitaine, sur ais de bois, maroquin marron estampé en or de plusieurs encadrements de filets et d'entrelacs, au centre motifs de petits losanges, au dos décor de filets estampés à froid en diagonales entrecroisées, et un losange d'or entouré de petites rosaces d'or (reproduite par T. De Marinis, La legatura , cit. infra).
Inhaltsangabe:
  • f. 1v : Plinivs minor: Epistulae (extrait).
    • >Prima ep[istv]la plinii.< Freqventer, hortatus es ut epistolas …–… si quas addidero non supprimam. Vale (I, ep. 1).
  • f. 1v-4v : Cicero: Epistulae ad familiares (extraits).
    • 1). adresse: >M. Brutus M. Tul. C. s. p. dicit.< Si de tua in me uoluntate dubitarem …–… ex magna parte communi commodo inseruieris. Vale (liv. XI, ep. 4).
    • 2). f. 2, adresse: >Seruius Sulpicius M. T. C. S. p. D.< Postea quam renuntiatum est de obitu …–… f. 4: queque prouincia se habeat te certiorem faciam. Vale (liv. IV, ep. 5).
    • 3). adresse: >M. T. C. Seruio Sulpitio S. P. D.< Ego uero Serui uellem ut scribis …–… f. 4v: sed illius consensu [sic] et beneficio quiescendi. Vale (liv. IV, ep. 6).
  • f. 5-16v : [Calendarium].
    Ianvarivs / Annus habet XII menses, LII ebdomadas et diem unum et habet dies CCCLXVI et horas VI. Ianuarius habet dies XXXI. Luna XXX. Nox habet horas XVI. Dies uero VIII
    • Chaque mois est ainsi précédé d'une courte introduction sur le nombre de jours, des heures de la nuit et du jour, etc.
    • Le calendrier accorde une importance particulière aux saints franciscains: 16 janvier: Beraldus († 1220); 15 février: translation de s. Antoine (de Padoue); 17 mai: translation de s. Bernardin (de Sienne); 20 mai: s. Bernardin (de Sienne); 25 mai: translation de s. François (d'Assise); 27 mai: octave de s. Bernardin; 13 juin: s. Antoine (de Padoue); 20 juin: octave de s. Antoine; 2 août: « festum Portiuncule »; 12 août: sainte Claire (d'Assise); 19 août: s. Louis, évêque (de Toulouse); 26 août: octave de s. Louis; 17 septembre: « festum s. stigmatum s. Francisci» »; 2 octobre: translation de sainte Claire (d'Assise); 4 octobre: s. François (d'Assise); 11 octobre: octave de s. François; 8 novembre: translation de s. Louis (de Toulouse).
    pridie kl. ia. Sancti Siluestri pape et confessoris.
  • f. 17-18 : [Calendarium metricum]
    • Ianvarivs. / Principio Iani fit circumcisio Christi …–… Vltima dat papam Siluestrum mensis et anni (47 v.; cf. H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi..., Göttingen, 1959 (et 1969), n° 14701).
    éd. J. Valentinelli, Bibliotheca manuscripta ad S. Marci Venetiarum ... Codices Mss. latini, IV, Venise, 1871, p. 170-172.
  • f. 18v-19v : [Flos medicinae scholae Salerni] (extrait, avec commentaire).
    texte copié par groupes de 3 vers entrecoupés de plusieurs lignes de commentaire rubriquées. pas de titre.
    • Nil capiti facias Aries dum luna refulget … (v. 1831).
      • (comment.): Non dabis medicinam, non ducas uxorem, incipe discere, egrotans non conualescet. Puer natus bonus erit et uiuet annis 9. 12. 29. 55. Puella uero mala …–… Infans conceptus opulentior exit ab aluo (v. 1869 avec variantes - 36 v., début de la Pars V).
      (comment.): … Sponsam duc. concordiam fac. medicinam cape. puer natus erit sine uitio uiuet annis 70.
    éd. S. De Renzi, Collectio Salernitana, V, Naples, 1859, p. 53.
  • f. 20-24v : [Silivs Italicvs: Punica] (extraits).
    pas de titre.
    • 1). Dvctorem infestans odiis gentilibus Hanno … (II, v. 277). suivi des v. 278-311 et 313-374. … Ductoris seruate manus ut deinde resedit (v. 374). suivi de plusieurs lignes en blanc.
    • 2). Has lauri residens iuuenis uiridante sub umbra …–… Sic quassans caput in nubes se substulit atras (XV, v. 18-128).
    éd. L. Bauer, Sili Italici Punica, Leipzig, Teubner, I, 1890, p. 34-37 et II, 1892, p. 108-112.
  • f. 25-49v : Plavtvs: Comoediae (extraits).
    • (f. 25-28v) : Amphitruo
      • >Ex prima comedia plavti poete comici clarissimi. argvmentvm.< In Faciem uersus Amphitrionis Iuppiter
        • (Argum. II): Amore captus Alcumene Iuppiter
        • (f. 25v) : Prologvs. / Vt uos in uostris uoltis mercimoniis
        Iouem et Mercurium facere histrioniam (fin du prol. complet).
    • (f. 28v-29v) : Asinaria
      • >Ex secvnda comedia plavti poete clarissimi asinaria.<
        • (f. 29) : Prologvs. / Hoc agite sultis spectatores nunc iam … (15 v., complet).
        • (f. 29) : Argvmentvm. / Amanti argento filio auxiliarier
        Accurrit uxor ac uirum eius Triste [sic] agit. (8 v., complet).
    • (f. 29v-30v) : Aulularia
      • >Ex tercia comedia plavti poete comici clarissimi. Argvmentvm.< Senex auarus uix sibi credens Euclio … (15 v.).
        • (Argum. II): Avlam repertam auri plenam Euclio … (9 v.).
        • (f. 30) (prol.): Lar familiaris. / Ne quis miretur qui sim paucis eloquar
        Credo aurum inspicere uolt ne surreptum siet (fin du prol., complet).
    • (f. 30v-33v) : Captiui
      • >Ex comedia qvarta plavti poete comici clarissimi argvmentvm.< f. 31: Captus est in pugna Egionis filius … (9 v.).
        • (f. 31-32v) : Prologvs. Hos quos uidetis stare hic captiuos duos … (complet).
        • (Comoedia), f. 32v: Parasitvs. / Ivuentus nomen indidit scorto mihi … (v. 69).
        • suivi des v. 70-101 et 108-109.
        • (f. 33) : Caterva.
        • (f. 33v) : Spectatores ad pudicos … (v. 1029).
        Qui pudicicie esse premium uoltis plausum date (v. 1036 et dernier).
    • (f. 33v) : Curculio
      • >Ex comedia qvinta.< Cvrgulio missus Phedromi / nuptum locat (Argum. complet, 8 v.).
    • (f. 33v-35v) : Casina
      • >Ex comedia sexta cassina.<
        • (f. 34) (prol.): Saluere iubeo spectatores / Virtute uera quod fecistis antehac.
        • (f. 35v) : Argvmentvm. Conseruam uxorem / Cassinam cognitam (6 v., complet).
    • (f. 36) : Cistellaria
      • >Ex Cistellaria Comedia septima.<
        • (Argum.): Comprimit adulescens Lemnius … (11 v., complet).
        • (Comoedia): Caterva. / Ne expectetis spectatores
        postrema in comoedia (v. 782-787 et derniers).
    • (f. 36-36v) : Epidicus
      • >Ex epidico comedia octava.< f. 36v (argum.) Emit fidicinam filiam / emictit manu (8 v., complet).
    • (f. 36v) : Mostellaria
      • >Ex comedia decima argvmentvm.< (Argum.): Manu misit emptos / exoratur tamen (11 v., complet).
    • (f. 37-39) : Menaechmi
      • >Ex comedia vndecima menechini [sic].<
        • (Argum.): Mercator Siculus cui erant gemini filii … (9 v., le v. 6 manque).
        • (f. 37-38v) (prol.): Salutem primum a principio / solent mutari modo (v. 1-74).
        • (f. 38v) (Comoedia): Parasitvs. / Ivuentus nomen fecit
        Menechinum eccum ipsum uidco progredietur foris (v. 77-109).
    • (f. 39v-40) : Miles gloriosus
      • >Ex comedia dvodecima miles. argvmentvm.<
        • (Argum. I): Meretricem Athenis Ephesum miles … (14 v.).
        • (f. 39v) (Argum. II): Meretricem ingenuam deperibat mutuo
        Dimictit concubinam et mechus uapulat (15 v.).
    • (f. 40-43) : Mercator
      • >Ex tercia decima mercator plavti argvmentvm.<
        • (Argum. I): Missus mercatum ab suo … (8 v.).
        • (f. 40-40v) (Argum. II): Mercatum ase filium extrudit pater … (16 v.).
        • (f. 40v) (Comoedia): Charinvs / Qvas [sic] res simul nuc [sic] agere
        Quem naui abire uetui timeo quid sit (v. 1-110).
    • (f. 43) : Pseudolus
      • >Ex psevdolo comedia decima qvarte.<
        • (prol.): Exporci melius lumbos … (2 v.).
        • (Argum. I): Prologvs [sic]. / Presentis numerat quindecim miles
        Senexque argentum quod erat pactus reddidit (9 v.).
    • (f. 43-46) : Poenulus
      • >Ex penvlo comedia qvinta decima. Argvmentvm.< Puer septuennis surripitur Carthagine … (8 v.).
        • (f. 43v) : Prologvs. / Achillem Aristarchi mihi commentari lubet
        Valete atque adiuuate ut uos seruet salus (128 v., complet).
    • (f. 46) : Persa
      • >Ex comedia decima sexta persa plavti Argvmentvm.< (Argum.): Profecto domino suos amores Toxilus / ludit potans Dorpalium (5 v.).
    • (f. 46v-48) : Rudens
      • >Ex comedia decima septima rvdens.<
        • (Argum.): Rete piscator de mari extraxit uidulum … (6 v.).
        • (Prol.): Arctvrvs. / Qui gentes omnes mariaque
        Valete ut hostes uestri diffidant sibi (82 v., complet).
    • (f. 48v) : Stichus
      • >Ex comedia xviii stichvs.< (Argum. II): Senex castigat filias Quod he uiros / ac Sticho ludus datur (7 v., complet).
    • (f. 48v) : Trinummus
      • >Ex comedia decima nona plavti trinvmvs. Argvmentvm.< (Argum.): Thesaurum abstrusum abiens peregre Charmides …–… Senex ut rediit cuius nubuntur heri (9 v.).
    • (f. 48v-49v) : Truculentus
      • >Ex comedia vicesima plavti // f. 49 // trvcvlentvs. Argvmentvm.< Tres unam pereunt adulescentes mulierem … (11 v.).
        • Prologvs. / Per paruam partem postulat Plautus loqui
        His cum anima ad eum habenti (21 v., complet).
  • f. 49v-54 : Titvs Livivs: Ab Vrbe condita (extraits).
    • >Ex t. livio.<
      • 1). texte: Tunc Scipio: Tiresum quendam Celticum Principem consuluit. Qua de causa Numantia aut prius inuicta aut post euersa fuisset. Tiresus respondit: Concordia uictoriam Discordia exitium prebuit. (non identifié).
      • 2). (f. 50) : Si evm exercitum milites educerem in aciem quem in Gallia …–… f. 52: talem deinde fortunam illius urbis a romani [sic] Imperii fore (liv. XXI, chap. 40-41).
      • 3). [S]i qvem animum in aliene sortis exemplo paulo ante …–… ad uincendum homini a diis inmortalibus acrius datum est (liv. XXI, chap. 43 § 2-44 fin).
  • f. 55-78v : Horativs: Opera (extraits).
    • (f. 55-68v) : Carmina seu Odae
      • >Horacii Flacci Onarum Liber Incipit. Ad moecenatem.< Moecenas atauis edite Regibus
        • suivi des Od. I, 1-3;
        • (f. 58) : I, 8;
        • (f. 58v) : I, 11 et 18;
        • (f. 59) : I, 21;
        • (f. 59v) : I, 25;
        • (f. 60-60v) : l, 28;
        • (f. 60v-61) : I, 31;
        • (f. 61-61v) : I, 33;
        • (f. 61v-62) : I, 37;
        • (f. 62-62v) : II, 2;
        • (f. 62v-63v) : II, 3;
        • (f. 63v-64) : II, 10;
        • (f. 64-64v) : II, 14;
        • (f. 64v-65v) : II, 18;
        • (f. 65v-66) : III, 9;
        • (f. 66) : III, 12;
        • (f. 66-66v) : III, 22;
        • (f. 66v-67) : IV, 1;
        • (f. 67v-68) : IV, 7;
        • (f. 68-68v) : IV, 13.
        Dilapsam in cineres facem (IV, 13, fin).
    • (f. 68v-73) : Epodon
      • >Lavdes vite rvstice.< Beatvs ille qui procul diuiciis … (Epod. 2).
        • suivi f. 70-71 des Ep. 3 et 4;
        • (f. 71-71v) : Ep. 12;
        • (f. 71v-72) : Ep. 15.
        • f. 72, Ep. 17, inc. incomplet: Quid obseratis auribus fundis preces … (v. 53).
        Plorem artis in te nihil habentis exitum (v. 81 et dernier).
      • (f. 73-74v) : Carmen saeculare
        • >Lades [sic] apollinis et diane.< Phoebe siluarumque potens Diana …–… Dicere laudes (texte complet).
      • (f. 74v) : Carmina seu Odae
        • >Ad mecenatem.< Vile potabis modicis Sabinum …–… Pocula colles (liv. I, 20).
      • (f. 75-78v) : Sermones seu Saturae
        • 1). >Ex sermonibvs q. horacii flacci.< Qvi Fit Moecenas ut nemo quam sibi sortem …–… f. 77v: Compilasse putes uerbum non amplius addam. (liv. I, sat. 1).
        • 2). >Oratii flacci satira octava.< Olim truncus eram ficulnus …–… Vincula cum magno risuque iocoque uideres (liv. I, sat. 8).
  • f. 79-109 : Cicero: Opera (extraits).
    • (f. 79-99) : De officiis
      • titre, en haut: >Ex primo libro offitiorvm m. t.< plus bas: >Ad marcvm filivm.< Nam philosophandi scientiam concedens multis quod est oratoris … (liv. I, chap. 1 § 2 à la fin).
        • (f. 85v) : … cognitionis studium consotiatio hominum atque communitas (liv. I, chap. 44 § 157 fin).
        • (liv. II), f. 86: Qvid est enim per deos optabilius sapientia … (II, chap. 2 § 5). f. 93: … diligentia et parsimonia iisdem etiam rebus augeri (II, chap. 24 § 87).
        • (liv. III): Pvblivm scipionem marce fili Eum qui primus Africanus … (III, début).
        Libidines autem consectatrices uoluptatis (III, chap. 33 § 117 fin).
      • (f. 99-101) : Paradoxa ad Brutum
        • >Ex prima paradoxa.< Sed nihil est tam incredibile quod … (prol. § 3).
          • (f. 101) : … Ex Septima [sic] Paradossa et ultima.
          sed etiam inopes et pauperes exstimandi sunt (Parad. VI, fin).
      • (f. 101v-105) : De amicitia
        • >Ex amicitia m. t. c.< Qvo mortuo me ad pontificem Sceuolam contuli …–… (1 § 1 milieu). Omnia autem breuia tollerabilia esse debent etiamsi magna sint (27 § 104).
      • (f. 105-109) : De senectute
        • >Ex senectvte m. t. c.< Nvnqvam igitur satis laudari digne poterit philosophia cui …–… (1 § 2 vers la fin). loca discedit quo mihi ipse cernebat esse uiuendum [sic] (23 § 84 vers la fin).
  • f. 109-121 : Sallvstivs: De coniuratione Catilinae (extraits).
    • >Ex crispo salvvstio de bello catiline.< Omnis homines qui sese student prestare ceteris animantibus … (1 § 1).
      • extraits comprenant surtout des discours:
        • (f. 111-112v) : Oratio Catilinae (20 § 2-17).
        • (f. 113-113v) : Epistula Catilinae ad Q. Catulum (35 § 1-6).
        • (f. 113v-117) : Oratio Caesaris ad Senatum (51 § 1-43).
        • (f. 117-120) : [Oratio Porcii Catonis] (52 § 2-36).
        • (f. 120-121) : Oratio Catilinae ad milites suos (58 § 1-21).
        cruentam atque luctuosam uictoriam hostibus relinquatis (58 § 21 fin).
  • f. 121v-123v : Sallvstivs: Bellum Iugurthinum (extraits).
    • >C. Crispi salvstii de bello ivgvrtino incipit prefatio.< Falso qveritvr de natura sua genus humanum …–… (1 § 1). piget tedetque nunc ad inceptum redeo (4 § 9 fin).
  • f. 123v-124 : Clavdianvs: In Rufinum (extrait).
    • >Ex clavdiano.< Qvo uesane ruis teneas utrumque licebit …–… Non uentus quateret puppes non machina muros (liv. I, v. 196-219, le v. 205 manque).
  • f. 126v-137 : Hippocrates: Epistula ad Damagetum (translatio latina Rinucii Aretini).
    • Le prologue du traducteur manque.
      >Abderite pro hippocrato [sic] medico eximio miservnt vt democritvm cvraret.<
      • (Argum.): Democritvs Abderites inter philosophos sui temporis clarissimus …–… f. 127: domo abiens commiserat. Presenti epistola significat sic scribens.
      • (Epistula): Hippocratis epistola ad damagetvm. Qvod suspicati sumus illud nimirum Damagete fuit …–… que de Democrito scribere possum idque profecto libens. Vale. (cf. D. P. Lockwood, De Rinucio Aretino graecarum litterarum interprete, dans Harvard Studies in class. philology, XXIV, 1913, p. 55 et 89-90).
      éd. ancienne: De insania Democriti philosophi Facetum epistolium Hippocratis medici, s.l.n.d (cf. L. Hain, Repertor. bibliographicum, II, 1, 1831, n° 8676).
  • f. 139-153 : Plvtarchvs: Vitae parallelae (translatio latina, extraits).
    • >Plvtarchvs in vita thesei.< Thesevs et Romulus nullis celebratis nuptiis orti …–… f. 139v uirum bonum oportere malorum omnium scelera uendicare.
    • (f. 139v) : >In vita Romvli.< Romulus et Remus propterea appellati quoniam rumas …–… f. 140v: atque felicissimum beatitudis [sic] finem adipiscentes.
    • (f. 140v) : >In vita ligvrgi.< Ligurgus primum in ciuitate corrupta omnem nummum aureum …–… f. 141: non multis legibus indigere.
    • (f. 141) : >In vita nvme pompilii.< Omnis quidem humane uite mutatio / solus sapiens est beatus (5 lignes).
    • (f. 141) : >In vita solonis.< Non sunt permutande uirtutes pro diuitiis …–… f. 141v: exitus cuiusque semper est considerandus.
    • (f. 141v) : >In vita alcibiadis.< Eum qui omnem sue uite cursum / simulacrumque dei omnia seruantis adorare (14 lignes).
    • (f. 141v) : >In vita furri camilli.< Inicum [sic] ducebat inuito populo consulem creari …–… f. 142: et placandum esse dicebat.
    • (f. 142) : >In vita pericles [sic].< Arguit eos qui preter naturam eam diligentiam …–… f. 142v: grauitatemque seueritatemque conseruant.
    • (f. 142v) : >In vita fabii [maximi].< Ab ineunte aetate Fabius ad rem militarem / Vir probus nulla iniuria affici potest (5 lignes).
    • (f. 142v) : >In vita pelopidis.< Agendum est ut pecunias nobis non nos …–… f. 143: si non fuerit cum morte mutata fortuna.
    • (f. 143) : >In vita marcelli.< Nihil profecto fieri deo licet inuito …–… ut ante uictoriam quam fugam // f. 143v // Ciues audiant (8 lignes).
    • (f. 143v) : >In vita hanibalis.< Homines furentes facile ad omnes hostium insidias / Plato ait omnium malorum esca uoluptas appellatur.
    • (f. 143v) : >In vita scipionis africani.< Virtus et corporis forma plurimum ualent …–… f. 144v: Vir fortis aduersis rebus succumbere nescit nec secundis efferri.
    • (f. 144v) : >Ex aristide.< Deus tribus rebus maxime prestare ceteris / et ueri principis munus est (7 lignes).
    • (f. 144v) : >Ex marco catone.< Vitam et mores probi uiri uelut / presente puero nos abstinere debemus (11 lignes).
    • (f. 145) : >Ex lvcvllo.< Difficile est urbem amplissima fortuna …–… f. 145v: pro raro multitudini placere consueuerunt.
    • (f. 145v) : >Ex ivlio cesare.< Nullius rei tam paruum initium est quod assiduitas / magno cum clamore in expectata respondit.
    • (f. 146) : >Ex thimoleone.< Vir fortuna destitutus ludibrio habetur / nullam ab errore suscipit mutationem (7 lignes).
    • (f. 146) : >Ex pavlo emilio.< Qui religionem negligi patitur nequaquam / Ignominia morte fugienda est (14 lignes).
    • (f. 146) : >Ex agi [sic] et cleomene.< f. 146v: Ciuitas bonis uiris priuata repente cadit / aduersus deum delinquit illico fit mortalis (14 lignes).
    • (f. 146v) : >Ex lisandro.< Pueri aliquo affectionis stimulo ad gloriam …–… f. 147: Plus fortune quam uirtuti sepe tribuendum est (10 lignes).
    • (f. 147) : >Ex pirro.< Principes debent esse liberales / fugienda est utpote felicitatis corruptio (8 lignes).
    • (f. 147) : >Ex caio mario.< A cunabulis futura auguratur uirtus / aduersis afflictisque rebus magis dignoscitur (13 lignes).
    • (f. 147v) : >Ex q. sertorio.< Nunquam fortuna ueram uirtutem / Fidele auxilium eorum qui tempus eligunt (12 lignes).
    • (f. 147v) : >Ex cimone.< In rebus humanis non modo difficile … (4 lignes).
    • (f. 147v) : >Ex nicia.< Emulationes libero homine indigne esse …–… f. 148: parta uictoria bene uti quam uincere (10 lignes).
    • (f. 148) : >Ex crasso.< Proprium cuiusque munus est res domesticas / Aduersis casibus uirtus succumbere nescit (14 lignes).
    • (f. 148) : >Ex agesilao.< Nihil est quod nobis deum tam infestum …–… f. 149: sed bonitatis excellentia prestare oportet.
    • (f. 149) : >Ex pompeo.< Imperator sobrius esse debet / sit illius seruus licet liber sit (11 lignes).
    • (f. 149) : >Ex alexandro.< Regem non illicebrarum aut pecuniarum …–… f. 150: donec mortem uita potiorem esse ducamus.
    • (f. 150) : >Ex focione.< In gubernandis urbibus seueritas cum / Amicus non debet esse assentator (8 lignes).
    • (f. 150) : >Ex catone.< Ad iram non facile labi debemus …–… f. 150v: Quiuis potest esse iustus modo iniquitatem repellat.
    • (f. 150v) : >Ex brvto.< Boni uiri est tueri rem pu[bli]cam et pro libertate …–… f. 151v: habent formam aut potentiam aut uocem.
    • (f. 151v) : >Ex demostene.< Multorum malorum causa sunt assentatores / que ad meritum ferret esse eligenda (8 lignes).
    • (f. 151v) : >Ex cicerone.< Spes in beneficiis uulgo collocatis / discernat (3 lignes).
    • (f. 151v) : >Ex demetrio.< Eos qui uitiorum naturam se ignorare …–… f. 152v: statimque permutat ueluti luna faciem.
    • (f. 152v) : >Ex marco antonio.< Moriens uetuit ne Cleopatra lugeret ipsum …–… nullum ita graue mihi est quam hoc breue tempus sine te uixisse.
    éd. Plutarchus, Vitae parallelae, Venise, 1478.
  • f. 153v-156 : S. Hieronymvs: Epistulae (extraits).
    • >Ex nonnvllis epistolis beati hieronimi.< Si possemus in talem ascendere Speculam de que uniuersam // f. 154 // terram sub nostris pedibus cerneremus … (ep. LX, § 18, 2). … Nihil est christiano felicius cui promictuntur regna celorum, nihil laboriosius qui quotidie de uita periclitatur, nihil forcius qui uincit diabolum, nihil inbecillius qui a carne superatur (ep. CXXV, 1 début).
    • éd. Migne, P.L. 22, col. 601-1072.
    • I. Hilberg, Sancti Eusebii Hieronymi Epistulae (Corpus scriptor. eccles. latin., LIV-LVI), Vienne, 1910-1918.
  • f. 156v-157 : Catvllvs: Carmina (extrait).
    • >Ex catvllo verone[n]si.< Atque hec extremis moestam dixisse querelis …–… Talia qui redis [sic] pro dulci premia uita (64, v. 130-157).
  • f. 157-158v : Ps. Ovidivs: De philomela (Anthol. lat. 762).
    • >P. Ouidii Nasonis De philomela.< Dvlcis amica ueni noctis solatia prestans
      • f. 158v, v. 66: Quas natura illis grata parens tribuit (différent de celui des éditions).
      Seu semper sileant siue sonare queant (texte complet).
    éd. Ae. Baehrens, Poetae latini minores, V, Leipzig, Teubner, 1883, p. 363-366.
  • f. 159-167v : Ovidivs: Opera (extraits).
    • (f. 159-160v) : Amores
      • >P. Ovidii amorvm ad amicam si peccet occvlteid faciat.< Non ego ne pecces cum sis formosa recuso … f. 160: … Et si non causa iudice uince tua (III, 14, complet).
      • (f. 160) : >Ad venerem q[vam] elegis finem imponat.< Qvere nouum uatem tenerorum mater amorum …–… Post mea mansurum fata superstes opus (III, 15, complet).
    • (f. 161-167v) : Tristia
      • >Qualiter ex urbe Roma discesserit et coniugis et suorum lacrimas memorat.< Cum subit illius tristissima noctis imago …–… f. 163v: Si modo qui periit non periisse potest. (I, 3-4, complets, non séparés).
      • (f. 164) : >Ad amicvm qvi etiam in adversis fidvs permanserat.< O Mihi post ullos nunquam memorande sodales …–… f. 166: Ni fuerit laesi mollior ira dei (I, 5, complet).
      • (f. 166) : >Ad amicvm q[vi] wlgvs fortvnam seqvitvr.< Detur inoffensae [sic] uitae tibi tangere metam …–… Quo pede cepisti sic bene semper eas (I, 9, complet).
  • f. 168-168v : Vergilivs: Aeneis (extrait).
    • >Ex marone uirgilio.< Tempvs erat quo prima quies mortalibus egris …–… Aeternumque aditis effert penetralibus ignem (II, v. 268-297).
  • f. 169-185v : Vitrvvivs: De architectura (extraits: praefationes librorum X).
    • >L. Victruuii Pollionis ad Caesarem Augustum de Architectura libri primi Prefatio.< Cvm Diuina mens tua et Numen Imperator
      • seulement les préfaces des livres:
        • (f. 169-170) : liv. I;
        • (f. 170-171v) : liv. II;
        • (f. 171v-173v) : liv. III.
        • (f. 173v) : liv. IV;
        • (f. 173v-175) : liv. V;
        • (f. 175-177v) : liv. VI;
        • (f. 177v-182) : liv. VII;
        • (f. 182-183v) : liv. VIII.
        • (f. 183v-184v) : liv. IX, expl. incomplet: … quemadmodum ab eo explicata sit ponam (§ 4, éd. Krohn, cit. infra, p. 196 ligne 12);
        • (f. 184v-185v) : liv. X.
        (praef. liv. X, fin - éd. cit. p. 224 lignes 18-19).
      que sint principia machinarum ordinata preceptis explicare. Finis
      • éd. K. Krohn, Vitruvii De architectura libri decem, Leipzig, Teubner, 1912.
  • f. 185v-194 : Seneca: Tragoediae (extraits, famille A).
    • (f. 185v-188v) : Hercules furens
      • >Ex prima tragoedia loqvitvr mege[r]a.< Iniqua raro maximis uirtutibus / Fortuna parcit. … (v. 325-326). … Vel leta felix nemoris Elisii loca (v. 744).
    • (f. 188v) : Phoenissae
      • >Ex tercia tragoedia loqvitvr iocasta.< Propane dubias Martis incerti vices … (v. 626). suivi des v. 627-629, 654-659. … Qui uult amari languida regnat manu (v. 659).
    • (f. 189-190) : Phaedra
      • >Ex quarta Tragoedia. Chorvs.< O magna parens natura deum … (v. 959). suivi des v. 960-990, 1123-1155. … Strictoque uecors Phedra quid ferro parat (v. 1155).
    • (f. 190-191) : Oedipus
      • >Ex Qvinta tragedia. Loquitur chorus.< Fata si liceat mihi / Fingere arbitrio meo … (v. 882-883). suivis des v. 884-889, 892-897, 899-914, 980-997. … Luminis orbus (v. 997).
    • (f. 191-193) : Medea
      • >Ex Septima. Chorus etiam loquitur.< Avdax nimium qui freta primus …–… nec sit terris / Vltima Thile [sic] (v. 301-379).
    • (f. 193) : Ps. Seneca: Octauia
      • >Ex VIIIIa. Loquitur nutrix.< Iuuenilis ardor impetu primo furit … (v. 189). suivi des v. 190-192, 472-476. … Hac summa uirtus petitur hac celum via (v. 476).
    • (f. 193) : Hercules Oetaeus
      • >Ex Xa. Loquitur Chorus.< Quid regina [sic] tui clara parentis …–… Qui tulit equo (v. 225-232).
    • (f. 193v) : Octauia
      • >Ex VIIIIa tragedia. Loquitur Seneca.< Probitas fidesque coniugis mores pudor … (v. 547). suivi des v. 548-550, 561-569. … Amore grato qui truces mulcet feras (v. 569).
    • (f. 193v) : Hercules Oetaeus
      • >Ex decima loqvitvr philothete [sic].< Debitos nate quidem …–… Fortes uetat merere degeneres iubet (v. 1831-1836).
    • (f. 194) : Octauia
      • >Parum infra Loqvitvr nero ex nona.< Mulier cui dedit natura pronum malo … (v. 868). suivi des v. 869-876, 924-936. … Clarum toto fulsit in orbe (v. 936).
Entstehung der Handschrift: italienne, Naples. D'après T. De Marinis, Di alcuni codici..., cit. infra, le copiste, qui n'a pas signé, est Joan Marco (ou Gian Marco) Cinico, qui travailla pour les rois de Naples de 1458 à 1494.
Provenienz der Handschrift:
  • A. Rosset, collectionneur lyonnais (au verso du plat supérieur ex-libris de papier gravé, collé, portant les initiales: « A. R. LUG. »). Le manuscrit a figuré à l'exposition organisée à la Bibliothèque de Lyon en 1920, comme appartenant à la « Bibl. de M.A.R. »
  • D'après T. De Marinis, La legatura..., le manuscrit a appartenu à Maître Maurice Loncle. Vendu à Paris, Hôtel Drouot, le 17 juin 1960, n° 18 du catalogue.
Erwerb der Handschrift: Acquis par Martin Bodmer en janvier 1962 chez le libraire Georges Heilbrun, de Paris.
Bibliographie:
  • V. Leroquais (Abbé), Bibliothèque de la Ville de Lyon. Exposition de manuscrits à peintures du VIe au XVIIIe s. Catalogue descriptif, [Lyon], 1920, p. 42, n° 53 (manuscrit intitulé: Anthologie latine).
  • Précieux manuscrits à peintures du XIIIe au XVIIe siècle, Paris, Hôtel Drouot, 17 juin 1960, n° 18 (Anthologia latina).
  • T. De Marinis, La legatura artistica in Italia nei secoli XV e XVI, III, Florence, 1960, n° 2950, pl. DXVIII = reliure (a vu le manuscrit à Paris chez le libraire Heilbrun).
  • T. De Marinis, Di alcuni codici calligrafici napoletani del secolo XV dans Italia medioevale e umanistica, V, 1962, p. 182 (brève mention ; signale que le manuscrit est chez M. Bodmer).